“Εάν κατεβαίναμε κι άλλο ο κινητήρας του αεροπλάνου θα εκρήγνυτο από τη ζέστη”. Η συγκλονιστική μαρτυρία του φωτογράφου που αποτύπωσε από ψηλά την καταστροφική πυρκαγιά που αφάνισε την Θεσσαλονίκη του 1917

19 Αυγούστου 1917. Η Θεσσαλονίκη στις φλόγες για δεύτερη ημέρα. Η φωτογραφία δείχνει τον “Φραγκομαχαλά” και την ανατολική άκρη των Λαδάδικων να καίγονται. Οι καπνοί φτάνουν μέχρι τον ουρανό και σκοτεινιάζουν ακόμα περισσότερο την πόλη.

Το εικονογραφικό υλικό που διασώθηκε για να διατηρεί τις μνήμες ζωντανές, προέρχεται στο σύνολό του από ένα χειροποίητο αναμνηστικό άλμπουμ με τίτλο “Incendie de Salonique, 18-19 Août  1917”, το οποίο πουλιόταν στα κυλικεία της Στρατιάς της Ανατολής στους φαντάρους που βρίσκονταν στο μέτωπο.

Σύμφωνα με τον συλλέκτη φωτογραφιών Δρ. Ρόντερικ Μπέιλι, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ένας από τους φωτογράφους της Βρετανικής Δύναμης Θεσσαλονίκης ήταν και ο Έρνεστ Μπάουρυ. Γεννημένος στο Γιορκ της Αγγλίας το 1887, είχε εργαστεί πριν από τον πόλεμο ως επαγγελματίας φωτογράφος.

Το καλοκαίρι του 1917 υπηρετούσε ως λοχίας στη Θεσσαλονίκη με το 17 Σμήνος, μια μονάδα αναγνώρισης του Βασιλικού Σώματος Ιπταμένων οπότε και πήρε τις μοναδικές εικόνες της πυρκαγιάς που έχουν τραβηχτεί από βρετανικό αεροσκάφος.

Ο Μπάουρυ είχε πραγματοποιήσει δυο πτήσεις το απόγευμα της 19ης Αυγούστου, καθισμένος στη θέση του παρατηρητή ενός ΒΕ2c, βρετανικού αναγνωριστικού αεροπλάνου.

Κατά τις δυο αυτές ημέρες τράβηξε συνολικά 18 γυάλινες φωτογραφικές πλάκες. Πιλότος ήταν ο 23χρονος Υποσμηναγός Σύριλ Λάνκαστερ από το Άχενχηθ της Σκοτίας.

Η μαρτυρία του Μπάουρυ  

“Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από ύψος περίπου 3.000 ποδών (900 μέτρα). Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στον πιλότο και τον παρατηρητή και καθώς πετούσαμε επάνω από την Θεσσαλονίκη, έκανα νόημα στον πιλότο μου ζητώντας του να κατέβει στα 2.000 πόδια (600 μέτρα).

Αρνήθηκε να το κάνει και όταν επιστρέψαμε μου είπε πως αγνόησε τα νεύματα μου διότι αν είχαμε κατέβει χαμηλότερα ο κινητήρας θα εκρηγνυόταν από την ζέστη.

Στα 3.000 πόδια η ζέστη ήταν αισθητή, αλλά το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της πυρκαγιάς από ψηλά, ήταν η τεράστια στήλη καπνού που ανέβαινε από την καιόμενη πόλη.

Κάναμε συνεχώς κύκλους ώστε να βρισκόμαστε κόντρα στον άνεμο και ήμουν υποχρεωμένος να βγάζω τις φωτογραφίες μου πάντα από το πλαϊνό της μηχανής καθώς πετούσαμε μέσα στον καπνό.  Περάσαμε ανάμεσα από σύννεφα καπνού και ξαναγυρίσαμε για μια ακόμα πτήση προς τη φορά του ανέμου”.

Οι υπόλοιπες φωτογραφίες που παρουσιάζονται είναι λήψεις από το έδαφος στις 19 και 20 Αυγούστου από άνδρες του 8ου Τοπογραφικού Λόχου του Βρετανικού Στρατού, τους Βασιλικούς Μηχανικούς. Αυτή η μονάδα ήταν συνήθως υπεύθυνη για την παραγωγή χαρτών και φωτογραφικών πανοραμάτων για στρατιωτικούς σκοπούς.

Αργότερα αυτές οι εικόνες περιλήφθηκαν σε τυπωμένα σετ των 24 φωτογραφιών, τιτλοφορούμενα “Πυρκαγιά Θεσσαλονίκης: 18-19 Αυγούστου 1917” παραγωγής του Βρετανικού Στρατού και πουλήθηκαν στους στρατιώτες ως αναμνηστικά.

Όλα τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν από αυτές τις πωλήσεις, δωρήθηκαν σε ένα Ταμείο ανακούφισης των πυρόπληκτων.

Διαβάστε στη”ΜτΧ”: «Έλληνες στρατιώτες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, 1941». Πώς παρουσίαζε η Γερμανική προπαγάνδα τους ηρωικούς υπερασπιστές του Ρούπελ. Τα στημένα φωτορεπορτάζ υμνούσαν τις κατοχικές δυνάμεις ενώ ο πληθυσμός λιμοκτονούσε…