Δόρα Στράτου. Ο πατέρας της, που διετέλεσε πρωθυπουργός, εκτελέστηκε στη “δίκη των έξι” και η χούντα τη φυλάκισε επειδή έκρυψε στο σπίτι της τον Χρήστο Λαμπράκη

Το 1915 ο πολιτικός Νικόλαος Στράτος είναι υπέρ της ουδετερότητας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και πλέον, είναι πολέμιος του Βενιζέλου. Η εποχή του εθνικού διχασμού έρχεται και ο Στράτος έχει διαλέξει την πλευρά του Βασιλιά.

Όταν ξεσπά ο πόλεμος δεν τάσσεται με τους Γερμανούς, αλλά είναι αντίθετος και με τη συμμαχία της Ανταντ, την οποία στήριζε ολόθερμα ο Βενιζέλος πιστεύοντας ότι η χώρα θα βγει κερδισμένη.

Όταν ο Βενιζέλος έγινε αδιαμφισβήτητος ηγέτης της χώρας, ο Στράτος υπήρξε μετρημένος στις απόψεις του και δεν ακολούθησε τις ακραίες αντιδράσεις των φιλοβασιλικών.

Κατα τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, την πρώτη Νοεμβρίου του 1920, ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές και ο Γούναρης σχηματίζει κυβέρνηση. Ο Νικόλαος Στράτος διαφωνεί με τους χειρισμούς της κυβέρνησής του και το 1922 συμμετέχει στην ανατροπή του Γούναρη από την πρωθυπουργία.

Σχηματίζει ο ίδιος μια βραχύβια κυβέρνηση και για λίγες μέρες γίνεται πρωθυπουργός.

Στη συνέχεια, ο νέος συνασπισμός σχηματίζει την κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη και ο ίδιος αναλαμβάνει υπουργός εξωτερικών.

Τότε καταρρέει το μέτωπο και συντελείται η μικρασιατική τραγωδία.

Η επαναστατική επιτροπή, υπό την πίεση του λαού και των στρατιωτικών, συλλαμβάνει τους πρωταγωνιστές της πολιτικής και στρατιωτικής ζωής και τους απαγγέλλει κατηγορίες.

“Η δίκη των έξ” όπως έμεινε στην ιστορία, είχε κατηγορούμενο και τον Στράτο.

Αν και πίστευε, όπως όλοι οι κατηγορούμενοι,  στην αθωότητά του και υπερασπίστηκε με δυναμισμό τις επιλογές του, καταδικάστηκε σε θάνατο για έσχατη προδοσία.

Αρνήθηκε να υποκριθεί τον άρρωστο για να τον φυγαδεύσουν από το νοσοκομείο και δεν διαχώρισε τη θέση από τους άλλους κατηγορούμενους όπως τον συμβούλευσαν.

Δεν πίστεψε ποτέ ότι θα κριθεί ένοχος και ούτε που φαντάστηκε ότι θα τον εκτελέσουν.

Αγωνιούσε για την κόρη του Δωροθέα και το γιο του Ανδρέα, αλλά δεν υποχωρησε από τις αρχές του.

Ο Πάγκαλος πίεζε να γίνει άμεσα η εκτέλεση για να μην παρέμβουν όπως ήταν βέβαιο οι ξένες δυνάμεις.

15 Νοεμβρίου.

6:40 ανακοινώνεται η ετυμηγορία

9:00 ενημερώνονται οι καταδικασθέντες.

11:00 εκτελούνται

2:30 κηδεύονται

Ο Νικόλαος Στράτος πρόλαβε να ζητήσει από τη γυναίκα του να πάρει τα παιδιά και να ζήσουν στο εξωτερικό.

Ήταν πενήντα χρόνων. Η κόρη του Δόρα δεν ξεπέρασε ποτέ το τραύμα από την εκτέλεση του πατέρα της και την κοινωνική απαξίωση που ακολούθησε.

Για να μην υποστούν τα παιδιά άλλες ταπεινώσεις, η μητέρα τους Μαρία Κορομηλά, κόρη του θεατρικού συγγραφέα Δημήτρη Κορομηλά που είχε γράψει μεταξύ άλλων τα κλασσικά έργα «ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας» και «η τύχη της Μαρούλας», φεύγει στο εξωτερικό.

Εκεί η Δόρα σπουδάζει και αποκτά σημαντική θεωρητική κατάρτιση και γνώση της επιστημονικής μεθοδολογίας.

Γνώριζε ξένες γλώσσες και σπούδασε μουσική, χορό και θέατρο.

Η γνωριμία με τον Κουν και τη γενιά του ΄30     

Με την επιστροφή της στην Ελλάδα ενσωματώθηκε σε ένα κύκλο ανθρώπων της διανόησης οι οποίοι αργότερα θα συνέδραμαν στην προσπάθειά της, όπως ο Κάρολος Κουν, τον οποίο βοήθησε σημαντικά στην ίδρυση του «Θεάτρου Τέχνης».

Μετά την Κατοχή, κατά τη διάρκεια της οποίας απασχολήθηκε με το φιλανθρωπικό έργο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, άρχισε να ασχολείται με τη μελέτη της ελληνικής παράδοσης, αφού όπως έλεγε η ίδια: «Την Ελλάδα την ποδοπάτησαν πολλοί και διάφοροι κατακτητές. Ποιος λίγο, ποιος πολύ, όλοι με τον τρόπο τους προσπάθησαν να καταπιέσουν, να υποδουλώσουν τους Έλληνες. Να σβήσουν κάθε τι που θα μπορούσε να κρατήσει την ελληνική φλόγα αναμμένη…». 

Αφορμή για να ξεκινήσει την προσπάθεια της να καταγράψει τον πλούτο της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής, ήταν μια παράσταση ενός παραδοσιακού συγκροτήματος από τη Γιουγκοσλαβία που έκανε περιοδεία.

Ανάλογο δεν υπήρχε στην Ελλάδα και η Δόρα Στράτου άρχισε να περιοδεύει στην Ελλάδα και να ψάχνει φορεσιές, τραγούδια, χορευτές και οργανοπαίχτες. Επέλεγε τους καλύτερους και μετά από λίγο καιρό άρχισαν οι παραστάσεις και αργότερα οι περιοδείες.

Στην προσπάθειά της τη βοήθησαν κορυφαίες προσωπικότητες της τέχνης όπως ο Μάνος Χατζηδάκης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Μόραλης, ο Γιάννης Τσαρούχης και ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου, ο οποίος σχεδίασε το θέατρο “Δόρα Στράτου” στου Φιλοπάππου που εγκαινιάστηκε το 1965. Εντολή για την κατασκευή του είχε δώσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Το θέατρο έχει μόνιμη και μεγάλη σκηνή ώστε να κινούνται με άνεση οι χορευτές, όπως στην πλατεία ενός χωριού.

Δεν σταμάτησε ποτέ να αγοράζει φορεσιές και περιοδεύει κυρίως στη Μακεδονία και τα νησιά. Στις 4 Σεπτεμβρίου του 1967 η Δόρα Στράτου πήρε το παγκόσμιο βραβείο θεάτρου, αργότερα βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και πήρε υποτροφία από το ίδρυμα Φορντ.

Με αυτά τα χρήματα αγοράστηκε το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής της Δόρας Στράτου που αποτελείται από 2,5 χιλιάδες φορεσιές από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, πολλά κοσμήματα και αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στις παραστάσεις.

Αυτή η περιουσία και κυρίως όλη αυτή η γνώση για τον χορό μεταλαμπαδεύτηκε σε άλλα συγκροτήματα που ιδρύθηκαν στη συνέχεια.

Η πολιτική θα της επεφύλασσε μια ακόμη πικρή εμπειρία, το 1967, όταν συνελήφθη γιατί έκρυβε στο σπίτι της τον δημοσιογράφο Χρήστο Λαμπράκη. Αποφυλακίστηκε μετά τον θόρυβο που προκάλεσε στο εξωτερικό η Μελίνα Μερκούρη.

Η αξία του έργου της

Η επιβίωση της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, των χορών αλλά και των εθνικών ενδυμασιών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο έργο της Δόρας Στράτου, η οποία αφιέρωσε τη ζωή της σε αυτόν τον σκοπό.

Το 1953 ίδρυσε το σωματείο «ελληνικοί χοροί Δόρα Στράτου» το οποίο πραγματοποίησε πολυάριθμες παραστάσεις στην Ελλάδα και πολλές χώρες του εξωτερικού, διαδίδοντας την ελληνική μουσική.

Προτού όμως αρχίσουν οι παραστάσεις είχε γίνει το δύσκολο έργο της καταγραφής στην ελληνική ύπαιθρο, η οποία είχε ρημάξει από την κατοχή και τον εμφύλιο.

Στα χωριά οι παραδοσιακές ενδυμασίες ήταν μέσα στα ντουλάπια των σπιτιών και πολλοί τις έσκιζαν για να φτιάξουν άλλα ρούχα, τις έκαναν κουρέλια ή ακόμη και πανιά για να καθαρίζουν .

Πολλές περιοχές είχαν ερημώσει και μαζί με τους ανθρώπους κινδύνευε να χαθεί και η παράδοση, τα τραγούδια, οι χοροί, οι ενδυμασίες.

Αυτή είναι και η μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου στην ελληνική παράδοση την οποία κατέγραψε και στα βιβλία: «Μια παράδοση μια περιπέτεια», «ελληνικοί χοροί, ένας ζωντανός δεσμός με το παρελθόν». Κυκλοφόρησε επίσης μια τεράστια συλλογή 45 δίσκων με παραδοσιακή ελληνική μουσική.

Η Δόρα Στράτου έμενε στην οδό Υπατίας κοντά στην Πλάκα και πέθανε το 1988.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η δίκη των 6. Πώς οι Άγγλοι κατάφεραν να σώσουν από πιθανή εκτέλεση τον πρίγκιπα Ανδρέα, παππού του διαδόχου Καρόλου και πεθερού της βασίλισσας Ελισάβετ. Ποιες ήταν οι ευθύνες του για την Μικρασιατική καταστροφή…