«Δεν θα υπάρξει νύχτα»: Το αγγλικό θεατρικό έργο του 1943 που τιμούσε τον αγώνα των Ελλήνων. Η συγκινητική ιστορία

Στις 15 Δεκεμβρίου 1943, ενώ μαινόταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στο Aldwych Theatre ένα από τα πιο φημισμένα θέατρα του Λονδίνου ανέβηκε η παράσταση «There shall be no night» («Δεν θα υπάρξει σκοτάδι») του θεατρικού συγγραφέα Ρόμπερτ Σέργουντ (Robert E. Sherwood). Το έργο είναι εμπνευσμένο από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 και τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941.

του συνεργάτη μας ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Πρωταγωνιστές της παράστασης ήταν ο γνωστός αμερικανός θεατρικός ηθοποιός, Άλφρεντ Λούντ (Alfred Lunt), και η βρετανίδα σύζυγός του Λιν Φοντέιν (Lynn Fontainne). Στο έργο ο Λούντ παίζει τον έλληνα γιατρό Βλάχο και η Φοντέιν την αμερικανίδα σύζυγό του Μιράντα, που είναι εγκαταστημένοι στην Αθήνα. Το ζευγάρι έχει ένα γιο, τον Φίλιππο, που είναι αρραβωνιασμένος με την Ελένη Ράλλη.

Τα διλήμματα του γιατρού Βλάχου

Ο Βλάχος λίγο πριν από την έκρηξη του πολέμου είναι φιλειρηνιστής που ενδιαφέρεται μόνο πως θα σώσει την οικογένειά του από την επερχόμενη πολεμική λαίλαπα. Ζητά από τη γυναίκα του τη Μιράντα που διαθέτει αμερικανικό διαβατήριο να φύγει από την Ελλάδα για τις ΗΠΑ, αλλά αυτή αρνείται.

Επίσης, χρησιμοποιεί τις γνωριμίες του ώστε ο γιος του, Φίλιππος, που έχει και αμερικανική υπηκοότητα να μην υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία στην Ελλάδα. Όμως, η μνηστή του Φιλίππου, η Ελένη, όταν κηρύσσεται ο ελληνοϊταλικός πόλεμος τον εμπνέει με τα λόγιά της να καταταγεί ως εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Ο Φίλιππος σκοτώνεται πολεμώντας στην πρώτη γραμμή τους Ιταλούς εισβολείς.

Ο θάνατος του Φιλίππου έχει ως αποτέλεσμα ο Βλάχος να απαρνηθεί τις φιλειρηνικές του απόψεις, και να καταταγεί και εκείνος στον ελληνικό στρατό ενώ οι Γερμανοί έχουν ήδη εισβάλει στην Ελλάδα. Είναι φανερό ότι ναζιστικές ορδές  θα καταλάβουν σύντομα τη χώρα και έτσι ο Βλάχος πριν αναχωρήσει για το μέτωπο κανονίζει με τη Μιράντα ώστε η Ελένη -η οποία είναι έγκυος με το παιδί του Φιλίππου- να διαφύγει στην Αμερική για να γεννήσει εκεί το εγγόνι τους. Η Μιράντα αρνείται και πάλι να φύγει από την Ελλάδα και έτσι η Ελένη αναχωρεί μόνη της για τις ΗΠΑ.

Ο Βλάχος σκοτώνεται σε μία από τις τελευταίες μάχες εναντίον των Γερμανών λίγο πριν καταλάβουν την Αθήνα. Το έργο κλείνει με τη Μιράντα, η οποία έχει χάσει στον πόλεμο τον άνδρα και το γιο της, να κάνει δουλειές μόνη της στο σπίτι καθώς ακούγονται ο βηματισμός και τα εμβατήρια των Γερμανών κατακτητών που μπαίνουν στην έρημη ελληνική πρωτεύουσα.

Ελλάδα αντί για Φινλανδία

Το έργο «Δεν θα υπάρξει Νύχτα» είχε αρχικά γραφεί για το Ρώσο-Φινλανδικό πόλεμο του 1939-1940. Η οικογένεια του γιατρού ήταν Φινλανδοί και οι εχθροί που εισέβαλαν στην πατρίδα τους ήταν οι Ρώσοι. Στην περίπτωση αυτή ο φινλανδικός λαός θεωρούνταν από τη Δύση ως υπερασπιστής της Δημοκρατίας.

Όμως, μετά τη συμμετοχή της Φινλανδίας στην εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης το 1941 στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας, ο συγγραφέας του έργου, Ρόμπερτ Σέργουντ, μετέφερε την πλοκή από τη Φινλανδία στην Ελλάδα. Έτσι ο ελληνικός λαός αντικατέστησε τον φινλανδικό, ως σύμβολο αγωνιστικότητας υπέρ της ελευθερίας, δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αρχική εικόνα: Ο Φίλιππος Βλάχος (Τέρρυ Μόργκαν) με τη μνηστή του Ελένη Ράλλη (Μούριελ Παυλώφ). Εικόνα από το βρετανικό περιοδικό Tatler and Bystander, 15 Δεκεμβρίου 1943.