Δέκα άγνωστες ιστορίες για την 28η Οκτωβρίου και τον πόλεμο. Οι παγόπληκτοι, τα μουλάρια και ο Ιταλός που χτύπησε την Βέμπο

Για την επέτειο του ΟΧΙ και το θρυλικό έπος του ’40 έχουν γραφτεί πολλά. Από άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά μέχρι βιβλία και εγκυκλοπαίδειες.

Σας παρουσιάζουμε δέκα ενδιαφέρουσες πληροφορίες από τη μικροϊστορία του έπους, που ίσως να χάνονται στις σελίδες της ιστορίας:

1.    Πριν από την εισβολή στην Ελλάδα, ο Μουσολίνι προσπαθούσε να παρουσιάσει την Ιταλία ως σύμμαχη χώρα και υποστήριζε πως έκανε προσπάθειες για την “αναθέρμανση των σχέσεων” μεταξύ των δύο χωρών. Στην πραγματικότητα “έριχνε στάχτη στα μάτια”.

Στις 25 Οκτωβρίου 1940, ο γιος του διάσημου συνθέτη, Πουτσίνι, παρακολούθησε στο Βασιλικό Θέατρο Αθηνών την επίσημη πρεμιέρα της όπερας “Μαντάμ Μπάτερφλάι”.

Την πρόσκληση είχε απευθύνει ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Γκράτσι, κατόπιν εντολής του Μουσολίνι, καθώς η ιταλική πρεσβεία θα παραχωρούσε δεξίωση την επόμενη ημέρα, στις 26 του μήνα, όπου καλεσμένη ήταν η γνωστή αθηναϊκή κοινωνία.

2. Τα πολυτιμότερα ζώα του πολέμου ήταν τα μουλάρια!

Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο τα γαϊδούρια και τα μουλάρια έκαναν τη διαφορά με τους Ιταλούς, που δεν είχαν υποζύγια. Μάλιστα οι στρατηγοί τους, διαμαρτύρονταν ότι δεν έχουν ζώα που θα μπορούσαν να κινηθούν στα χιονισμένα βουνά και στη λάσπη, όπως οι  Έλληνες.

Εκεί που τα ιταλικά άρματα μάχης κολλούσαν και γίνονταν ακίνητοι στόχοι, ο ελληνικός στρατός με τα παραδοσιακά μέσα, έλυνε καίρια προβλήματα τροφοδοσίας και μεταφοράς υλικού.

3. Ανάμεσα στους χιλιάδες φαντάρους που πολέμησαν κατά των εισβολέων το 1940 ήταν και διάσημοι ηθοποιοί και καλλιτέχνες. 

Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Μάνος Κατράκης, ο “πατέρας του ελληνικού κινηματογράφου” Φίνος, ο Μίμης Φωτόπουλος είναι μερικοί από τους διάσημους ηθοποιούς που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή.

4. Εκτός από τους φωτογράφους και κινηματογραφιστές, στο μέτωπο του ελληνοϊταλικού πολέμου βρέθηκαν και ζωγράφοι, όπως ο Γεώργιος Προκοπίου, ο Ουμβέρτος Αργυρός και ο Αλέξανδρος Αλεξανδράκης.

Ο Προκοπίου βρέθηκε στα αλβανικά βουνά σε ηλικία 70 ετών και πέθανε άρρωστος σε ένα αυτοκίνητο στο Τεπελένι. Ο Αργυρός συνόδευσε τα ελληνικά στρατεύματα στα 60 του και ήταν ο μοναδικός ζωγράφος που στους πίνακές του δε συναντάται ούτε μια σταγόνα αίμα. Ενώ η εικαστική κληρονομιά του Αλεξανδράκη θεωρείται μέχρι σήμερα από τις ακριβέστερες πολεμικές ανταποκρίσεις.

5. Μια ημέρα πριν την 28η Οκτωβρίου, ο Ιταλός πρέσβης Γκράτσι, αποφάσισε να μεταβεί ο ίδιος στην έπαυλη του Μεταξά, στην Κηφισιά, για να του παραδώσει το πολεμικό τελεσίγραφο. Πριν πάει στην Κηφισιά επέλεξε να περάσει το βράδυ του ήρεμα, παίζοντας μπριτζ σε φιλικό σπίτι στην Βασιλίσσης Σοφίας.

Σύμφωνα με την αφήγηση του τότε υπουργού Κ. Κοτζιά “εκτός από μπριτζ, είπαν και πολλά ανέκδοτα”.

6. Οι παγόπληκτοι στρατιώτες ξεπέρασαν τους 23.000 κατά του διάρκεια του Έπους.

Σύμφωνα με την ιστορικό Ελένη Δημητρίου «οι στρατιώτες ήταν εντελώς ανέτοιμοι για τα κρυοπαγήματα, δεν γνώριζαν πώς να τα αντιμετωπίσουν και για να γιατρευτούν πλησίαζαν τα πόδια τους κοντά στη φωτιά». Οι οδηγίες του Ερυθρού Σταυρού ήταν σαφείς:

“πρέπει να αλείφετε τα πόδια σας τακτικά με οτιδήποτε χοιρινό ή άλλο.  Αν τα πόδια σας αρχίζουν να παγώνουν και δεν τα αισθάνεστε πρέπει να βγάλετε τις κάλτσες και να τα τρίψετε με χιόνι.  Να τα βάλετε σε κρύο νερό και να τα στεγνώσετε καλά πριν ξαναβάλετε τις κάλτσες και τις αρβύλες».

Δεν ήταν όμως το ίδιο εύκολο να εφαρμοστούν. “Οι γιατροί στο μέτωπο έκοβαν συνέχεια μέλη, παγωμένα από το κρύο για να προλάβουν την γάγγραινα και χειρουργούσαν τους τραυματίες στρατιώτες κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, με τρομερές ελλείψεις φαρμάκων” εξήγησε στη “Μηχανή του χρόνου”, ο τέως πρέσβης κ. Ιάκωβος Σπέτσιος.

Στην Έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γενικού Στρατηγείου αναφέρεται συγκεκριμένα:

“… Καθ’ όλον το εξάμηνον διάστημα του πολέμου διεκομίσθησαν εβδομήντα πέντε χιλιάδες περίπου (75.000)  τραυματίαι, παγόπληκτοι και ασθενείς ήτοι αναλυτικώς τριάντα δύο χιλιάδες (32.000) τραυματίαι, είκοσι τρεις χιλιάδες (23.000) παγόπληκτοι και είκοσι χιλιάδες (20.000) ασθενείς… “

7. Ο Γκαλεάτσο Τσιανό, γαμπρός του Μουσολίνι, συμμετείχε στον πρώτο αεροπορικό βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης, την 1η Νοεμβρίου του 1940, αφού εκτός από υπουργός εξωτερικών και διπλωμάτης ήταν και πιλότος. Στο ημερολόγιό του έγραφε:

«1η Νοεμβρίου 1940. Ο ήλιος έχει φανεί επιτέλους. Δράττομαι της ευκαιρίας για να εκτελέσω ένα θεαματικό βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης. Στην επιστροφή μου επιτέθηκαν ελληνικά αεροπλάνα. Όλα πάνε καλά. Δύο δικά τους αεροπλάνα καταρρίπτονται, αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι ήταν η πρώτη φορά που με καταδίωξαν. Ήταν ένα άσχημο συναίσθημα».

8.  Τρεις ημέρες μετά από την έναρξη του πολέμου στην Ελλάδα, ο Μεταξάς εξήγησε σε εκδότες και σημαντικούς δημοσιογράφους, γιατί δεν είπε “ΝΑΙ”.

“Για να αποφύγουμε τον πόλεμο θα έπρεπε να γίνουμε εθελόδουλοι και να πληρώσουμε με άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδας για ακρωτηριασμό από την Ιταλία και το αριστερό χέρι θα μας το έκοβε η Βουλγαρία. Φυσικά, δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ότι σε μια τέτοια περίπτωση, οι Άγγλοι θα έκοβαν τα πόδια της Ελλάδας. Και με το δίκιο τους.

Καθώς είναι κυρίαρχοι στην θάλασσα, δεν θα παρέλειπαν, αφού έβλεπαν την υποδούλωση της Ελλάδας να καταλάβουν την Κρήτη και άλλα νησιά μας, υπερασπιζόμενοι τα συμφέροντά τους.”

Με λίγα λόγια, πίστευε ότι το ΝΑΙ θα σηματοδοτούσε τον ακρωτηριασμό της χώρας σε τρία μέρη.

9. Ένα βράδυ, την ώρα που η Βέμπο επέστρεφε από τη βραδινή της παράσταση στο θέατρο, την πλησίασε ένας Ιταλός και τη χτύπησε δυνατά με μια σιδερογροθιά.

Η τραγουδίστρια της νίκης δεν βοηθούσε τον αγώνα μόνο με τα τραγούδια της. Πολλές φορές πραγματοποιούσε εμφανίσεις και παραχωρούσε όλα τα έσοδα για τις ανάγκες των στρατιωτών. Η φήμη της ήταν γνωστή στους Ιταλούς, γι’ αυτό και αποφάσισαν να την εκδικηθούν. Άλλωστε η εντολή του Ιταλού συνταγματάρχη, Κ. Μεόλι, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

“Η Διεύθυνσις Αστυνομίας παρακαλείται να καλέσει την καλλιτέχνιδα Βέμπο να παύση την δράσιν της εις το τραγούδι, εις όλα τα θέατρα της Ελλάδος. Εις την ιδίαν θα αφαιρεθή το δελτίον καλλιτέχνιδος και του λοιπού θα απαγορεύεται να ανέλθη επί σκηνής”

10.  Το 1943 οι Ιταλοί γύρισαν μία ταινία, η οποία παρουσίαζε τους Έλληνες, ισχυρούς σαν το στρατό του Ξέρξη και τους Ιταλούς γενναίους και αποφασισμένους σαν τους 300 του Λεωνίδα.

Σύμφωνα με την υπόθεση, το ελληνικό ορεινό πυροβολικό εξολοθρεύει τους Ιταλούς και τραυματίζει θανάσιμα τον λοχαγό διοικητή τους. Λίγο πριν αυτός πεθάνει, οι εναπομείναντες στρατιώτες του ορκίζονται να πέσουν μέχρι ενός, παρά να αφήσουν τους Έλληνες να καταλάβουν την κορυφή.

Από τους 300 αλπινιστές που βρίσκονταν αρχικά στο ύψωμα μόνο 19 επιβιώνουν. Στο τέλος οι επιζώντες μεταφέρουν μαζί τους στα μετόπισθεν τη σορό του διοικητή τους.

Πρόκειται για τη μοναδική εμπορική ταινία που οι Ιταλοί γύρισαν με θέμα τον Πόλεμο της Αλβανίας. Η ταινία έκοψε ελάχιστα εισιτήρια και τον Σεπτέμβριο του 1943 έπαψε να προβάλλεται, λόγω της ιταλικής ανακωχής με τους Συμμάχους. Από τότε δεν προβλήθηκε ποτέ ξανά στους ιταλικούς κινηματογράφους ή την τηλεόραση και φυσικά ξεχάστηκε.