Δείτε τις σημαίες των οπλαρχηγών του 1821. Τι συμβόλιζαν τα “μπαϊράκια” των αγωνιστών και οι παντιέρες των καπεταναίων

Στο ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821, δεν υπήρχε μια ενιαία διοίκηση και έτσι κάθε στρατιωτικό σώμα δημιούργησε τη δική του σημαία. Ορισμένοι επαναστάτες υιοθέτησαν το λάβαρο της ενορίας τους. 

Οι αγωνιστές  έφτιαχναν ο καθένας το δικό του “μπαϊράκι”, δηλαδή τη δική του πολεμική σημαία. Τα σύμβολα και τα χρώματα που επέλεγαν σήμαιναν κάτι ξεχωριστό για εκείνους και για τους συντρόφους τους στον πόλεμο.

Ωστόσο, κοινό στοιχείο όλων των σημαιών ήταν ο σταυρός, που υπενθύμιζε όχι μόνο τη χριστιανική πίστη των Ελλήνων αλλά και τη διαφοροποίηση από την οθωμανική ημισέληνο.

Η φράση “Ελευθερία ή Θάνατος” κυριαρχούσε, όπως επίσης και το “Ιησούς Χριστός Νικά”, το “Εν τούτω νίκα” και το “Ήταν ή επί τας” της αρχαίας Σπάρτης.

Φυσικά, κυριάρχησε και το “Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος”, που ήταν ο τίτλος τη της επαναστατικής προκήρυξης που κυκλοφόρησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, το Φεβρουάριο του 1821.

Ο δεσμός των αγωνιστών με τα σύμβολά τους ήταν πολύ σημαντικός, όπως ακριβώς και με τα όπλα τους, γι’ αυτό δεν ήθελε κανείς να χάσει τη σημαία του. Οι σημαίες ποίκιλλαν ανάλογα με τον τόπο και τις οικογενειακές παραδόσεις των οπλαρχηγών.

Για παράδειγμα οι Κολοκοτρωναίοι από τα τέλη του 18ου αιώνα συντάσσονταν πίσω από σημαία λευκή με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο. Σημαία την οποία από το 1806 χρησιμοποιούσε και ο στρατηγός του Αγώνα, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Κάθε οπλαρχηγός έκανε αγιασμό για την καινούργια του σημαία και συνήθως έστηνε έναν ξύλινο σταυρό μεγάλων διαστάσεων, που προσκυνούσαν και ασπάζονταν οι οπλοφόροι, ορκιζόμενοι υπέρ πίστεως και πατρίδος.

Τα “μπαϊράκια” των αγωνιστών

Η Βαρβίτσα της Λακωνίας στον Πάρνωνα συνδέθηκε με την ελληνική επανάσταση με τον πρωτοκλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη.

Οι Βαρβιτσιώτες στην τοπική επαναστατική τους σημαία είχαν τα χρώματα του Ρήγα Φεραίου (το κόκκινο για το αίμα, το λευκό για την ελευθερία και το μαύρο για τον θάνατο), με την προσθήκη ενός μπλε σταυρού στο κέντρο.

Σύμφωνα σύμφωνα με την παράδοση, μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, ο Παπαφλέσσας αναζήτησε μια σημαία για να πιστοποιήσει την κατάληψη του διοικητηρίου. Έσκισε τότε ένα τετράγωνο κομμάτι  από το εσωράσο του, που είχε γαλάζιο χρώμα.

Πάνω σε αυτό ο αγωνιστής Παναγιώτης Κεφαλάς προσάρμοσε δύο λουρίδες της φουστανέλας του, προκειμένου να σχηματίσει ένα σταυρό. Με αυτά έφτιαξε την κυανή σημαία με το λευκό σταυρό, που θεωρείται και το πρώτο σχέδιο της επίσημης σημαίας του ελληνικού κράτους μετά την απελευθέρωση.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός αφού ευλόγησε τη σημαία του προεστού του Αιγίου Ανδρέα Λόντου κατά την είσοδό του στην Πάτρα, έστησε έναν μεγάλο ξύλινο σταυρό στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, τον οποίο προσκύνησαν οι αγωνιστές ενώ ορκίζονταν “Ελευθερία ή Θάνατος”.

Η σημαία που σχεδίασε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας, ήταν η μοναδική σημαία που έχει φτιαχτεί από μετάξι. ΗΕΑ σήμαινε Ή ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΗΘΣ σήμαινε Ή ΘΑΝΑΤΟΣ.

Τη σημαία ύψωσε το 1821, ο Γεώργιος Σισίνης στην Ηλίδα (νομός Ηλείας, Πελοπόννησος) και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλές ακόμη σημαίες της επανάστασης.

Ιδιαίτερη ήταν η επαναστατική σημαία που χρησιμοποιούσε ο Αθανάσιος Διάκος. Ήταν ολόλευκη με την εικόνα του Αγίου Γεωργίου να σκοτώνει τον δράκο και τη φράση “Ελευθερία ή Θάνατος”.

Μετά την κατάληψη της Λειβαδιάς τον Μάρτιο του 1821, την ευλόγησαν οι επίσκοποι Σαλώνων, Ταλαντίου και Αθηνών.

Με την έκρηξη της επανάστασης Μάρκος Μπότσαρης ύψωσε τη δική του σημαία με τις λέξεις ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΠΑΤΡΙΣ, κυανό σταυρό και τη μορφή του Αγίου Γεωργίου.

Ο Δημήτριος Πλαπούτας, επικεφαλής σώματος υπό τις διαταγές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, έδωσε μάχες με δικό του μπαϊράκι που ήταν λευκό με κυανό σταυρό στο κέντρο

Ένας πίνακας του 1825  από το Γάλλο φιλέλληνα ζωγράφο Λουί Ντιπρέ φέρεται να απεικονίζει τον Νικόλα ή Νικολάκη Μητρόπουλο που “υψώνει τη σημαία με το σταυρό, στα Σάλωνα την ημέρα του Πάσχα του 1821”.

Η σημαία έχει συμβολικά κόκκινο για το αίμα των αγωνιστών, μαύρο για το σύνθημα “Ελευθερία ή Θάνατος”, σταυρό στο κέντρο και τις συλλαβές από το (Εν) ΤΟΥ-ΤΟ-ΝΙ-ΚΑ.

Το Μάιο του 1821 ο Άνθιμος Γαζής κήρυξε την επανάσταση στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και έλαβε μέρος σε όλες τις μετέπειτα μάχες στην περιοχή. Η σημαία του ήταν ολόλευκη με έναν μεγάλο κόκκινο σταυρό και τέσσερις μικρότερους, που υποδήλωναν την επικράτηση της Ορθοδοξίας έναντι του Ισλάμ.

Ο Ρήγας Φεραίος είχε επηρεαστεί από την Γαλλική Επανάσταση και τα διδάγματα του Διαφωτισμού. Η σημαία που είχε προτείνει έφερε το ρόπαλο του μυθικού ήρωα Ηρακλή, σύμβολο της ελληνικής δύναμης και τρεις σταυρούς.

Εσωτερικά είχε επιγραφή: Ελευθερία-Ισοτιμία-Αδελφότης και στην εξωτερική περιφέρεια έγραφε: “Υπέρ των νόμων και της πατρίδος”.  Τα χρώματα συμβόλιζαν την ελληνική Επανάσταση: το κόκκινο για το αίμα, το λευκό για την ελευθερία και το μαύρο για τον θάνατο.

Οι ναυτικές σημαίες των καπεταναίων

Μερικοί ναυμάχοι του 1821, εκτός από τη σημαία του τόπου καταγωγής τους, ύψωσαν και προσωπικές παντιέρες, όπως για παράδειγμα η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Η σημαία της ήταν κυανή με ερυθρό πλαίσιο και έφερε παράσταση μονοκέφαλου αετού ο οποίος κρατούσε στα νύχια του μια άγκυρα. Σε μικρότερη κλίμακα από τον αετό απεικονιζόταν και ο αναγεννώμενος φοίνικας.

O Aνδρέας Μιαούλης είχε λευκή σημαία με κίτρινο σταυρό στη μέση, πάνω στον οποίο αναγραφόταν η φράση “Ελευθερία ή Θάνατος” και η χρονολογία 1821. Το δεξί άνω άκρο της σημαίας ήταν κυανό με έναν κόκκινο σταυρό στη μέση και δύο λευκές λωρίδες σε σχήμα Χ.

Ο Γεώργιος Σαχτούρης, ως πλοιοκτήτης και καπετάνιος από 1819, σήκωνε πάντα τη δική του σημαία. Eίχε τρεις οριζόντιες λωρίδες, κίτρινη, μπλε, λευκή, λευκό σταυρό στη μπλε λωρίδα και αναγραφόταν η φράση “Ελευθερία ή θάνατος”.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, με το ξέσπασμα της επανάστασης, ύψωσε τη δική του σημαία, που ήταν λευκή με δύο κυανές οριζόντιες λωρίδες και λευκό σταυρό σε γαλάζιο βάθος.