Το «ηφαιστειακό τόξο» της Ελλάδας. Πόσα είναι ενεργά και που βρίσκονται. Εντυπωσιακές εικόνες και απόκοσμα τοπία (drone)

Η Ελλάδα έχει 39 ηφαίστεια, εκ των οποίων τα πέντε είναι ενεργά. Τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται σ’ ένα νοητό «τόξο» το οποίο ξεκινά από την Κόρινθο και καταλήγει στη Νίσυρο που συγκαταλέγεται στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας.

Στο «ελληνικό ηφαιστειακό τόξο» τα ενεργά ηφαίστεια εντοπίζονται στο Σουσάκι, τα Μέθανα, τη Μήλο, τη Σαντορίνη και τη Νίσυρο.

Η ηφαιστεική δραστηριότητα έχει μειωθεί και δεν είναι ενεργή πλέον σε περιοχές όπως οι Βλυχάδες, οι Μικροθήβες, οι Βόρειες Σποράδες και η Αλμωπία. Ωστόσο, στο Βορειοανατολικό Αιγαίο (όπως στη Λήμνο και τη Λέσβο) η ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν πιο έντονη στο παρελθόν και δημιούργησε γεωλογικά χαρακτηριστικά, όπως απολιθωμένα δάση.

Νότια της Κρήτης, κάτω από τη θάλασσα, η αφρικανική πλάκα υποχωρεί κάτω από την ευρωπαϊκή. Εκεί που η πρώτη είναι πιο λεπτή, το μάγμα βρίσκει διέξοδο και ανεβαίνει στην επιφάνεια.

Τα ηφαίστεια του Αιγαίου έχουν συνήθως κωνικό σχήμα και έχουν υποστεί αλλαγές, είτε λόγω διάβρωσης, όπως στη Μήλο, είτε γιατί έχουν βυθιστεί από μεγάλες εκρήξεις, όπως στη Σαντορίνη.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη στη Σαντορίνη συνέβη περίπου το 1.630 π.Χ. και δημιούργησε τη μεγάλη καλδέρα στο κέντρο του νησιού

Ακολούθησαν μικρότερες εκρήξεις που άλλαξαν ελαφρώς το τοπίο, με τις τελευταίες να σημειώνονται το 1939-41 και το 1950. Η καλντέρα της Σαντορίνης είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, με ύψος 300 μέτρα και διάμετρο 11 χιλιόμετρα.

Ωστόσο, τα ηφαίστεια δεν χρειάζεται να εκραγούν για να είναι επικίνδυνα. Ένα πράγμα που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι τα “κοιμώμενα” ηφαίστεια δεν είναι πάντα τόσο ήσυχα όσο νομίζουμε. Η υδροθερμική δραστηριότητα, όπου το ζεστό όξινο νερό επηρεάζει τους γύρω βράχους, μπορεί να τους μετατρέψει σε μαλακότερο υλικό, που τελικά προκαλεί καθίζηση.

Το κάθε ηφαίστειο έχει το δικό του «χαρακτήρα». Τα ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Νισύρου παρουσιάζουν το μεγαλύτερο δυναμικό εκρηκτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Αντίθετα, στα Μέθανα οι εκρήξεις του είναι πιο ήπιες, περιοριζόμενες κυρίως σε έκχυση λάβας και δημιουργία ηφαιστειακών δόμων.

Σαντορίνη

Το ηφαίστειο της Σαντορίνης είναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στο κόσμο, το οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο κρατήρα παγκοσμίως.  Ίσως το μόνο ηφαίστειο που η Καλντέρα του φθάνει μέχρι τη θάλασσα. Η μεγαλύτερή του έκρηξη συνέβη κατά την διάρκεια της Μινωικής Εποχής του Χαλκού πριν από 3.600 χρόνια. Ολόκληρο το κέντρο του τότε κυκλικού νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα κατά την διάρκεια της τρομερής ηφαιστειακής έκρηξης. Η έκρηξη προκάλεσε παλιρροιακό κύμα που κυριολεκτικά αφάνισε τον προηγμένο πολιτισμό της Μινωικής Κρήτης, 70 μίλια νότια της Σαντορίνης.

Το Σουσάκι, αποτελεί το βόρειο άκρο του ηφαιστειακού «τόξου». Η Σαντορίνη αποτελεί ένα από τα 5 ηφαιστειακά κέντρα που απαρτίζουν το νότιο ηφαιστειακό τόξο του. Ενεργά ηφαίστεια στη χώρα μας θεωρούνται ακόμα τα Μέθανα, η Μήλος και η Νίσυρος.

Νίσυρος

Το ηφαίστειο της Νισύρου είναι το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας. Τα πετρώματα του ηφαιστείου έχουν ηλικία που κυμαίνεται από 160.000 έως 15.000 ετών, καλύπτοντας ολόκληρο το νησί. Το ηφαίστειο της Νισύρου είναι το νεότερο ενεργό ηφαίστειο του Αιγαίου και διαθέτει μια εξαιρετικά καλά διατηρημένη καλντέρα με διάμετρο 4 χλμ.

Η Νίσυρος είναι κυρίως ορεινή, ηφαιστειογενής και πολύ εύφορη, με το μεγαλύτερο μέρος του νησιού να αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα. Αυτά τα πετρώματα, όπως οι βασάλτες, οι ανδεσίτες, οι δακίτες και οι ρυόλιθοι, έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή ιστορικών κτισμάτων του νησιού, όπως το Παλαιόκαστρο και το Καμπαναριό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που βρίσκονται έξω από το χωριό Νικιά.

Η βάση του νησιού έχει σχηματισθεί από υαλοκλαστική ροή λάβας και λατυποπαγή πετρώματα. Η περιοχή είναι καλυμμένη από πυροκλαστικές εναποθέσεις και ηφαιστειακούς θόλους, οι οποίοι δημιουργούν τη μοναδική γεωλογική εικόνα του νησιού.

Το ηφαίστειο παρουσίασε εκρήξεις σε διάφορες χρονικές περιόδους, με την πιο πιθανή έκρηξη να συνέβη πριν από περίπου 25.000 χρόνια. Επιπλέον, μια σημαντική έκρηξη πιστεύεται ότι συνέβη το 1422, ενώ το 1872 σημειώθηκε άλλη μία έκρηξη, συνοδευόμενη από σεισμούς, εκπυρσοκροτήσεις και φλόγες.

Η έκρηξη του 1873 δημιούργησε έναν κρατήρα 6-7 μέτρων και κάλυψε την περιοχή του Ράμμου με τέφρα και λάσπη. Η τελευταία ισχυρή έκρηξη καταγράφηκε το 1888, σχηματίζοντας έναν κυλινδρικό αγωγό από ηφαιστειακά υλικά με διάμετρο τουλάχιστον 25 μέτρων.

Ο μεγαλύτερος κρατήρας του ηφαιστείου είναι ο «Πολυβώτης», με διάμετρο 260 μέτρα και βάθος 30 μέτρα. Επίσης, στην περιοχή υπάρχουν άλλοι πέντε νεότεροι κρατήρες, με τον μεγαλύτερο, τον «Στέφανο», να έχει διάμετρο 30 μέτρα και βάθος 30 μέτρα. Το ηφαίστειο περιβάλλει μια κοιλάδα (καλντέρα) με μήκος 2.400 μέτρα και πλάτος 950 μέτρα, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό γεωλογικό τοπίο.

Μήλος

Η Μήλος (και η Νίσυρος) αποτελείται εξολοκλήρου απο υλικά του φλοιού της γής. Ηφαιστειακά υλικά δηλαδή. Η Μήλος κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και έχει δώσει σημαντικό μεταλλευτικό πλούτο. Tο ηφαίστειο της Φυριπλάκας, που έχει ένα εντυπωσιακό κρατήρα με διάμετρο 1700 μέτρα και ύψος 220 μέτρα περίπου, διατηρείται πολύ καλά και βρίσκεται στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού. Επίσης το ηφαίστειο του Tράχηλα, στο B.-B.Δ. τμήμα του νησιού, του οποίου διατηρείται μόνο ένα μικρό τμήμα.

Σουσάκι

Βρίσκεται σε υψόμετρο 180 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και σήμερα, περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια μετά την τελευταία του έκρηξη διατηρεί εντονότατη δραστηριότητα καθώς από αυτό εκλύονται στην ατμόσφαιρα πολλά δεκάδες χιλιάδες κυβικά διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου ενώ η θερμοκρασία στην πλαγιά του φτάνει ακόμη και τους 42 βαθμούς Κελσίου.

Μέθανα

Το ηφαίστειο στα Μέθανα είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια και η ηφαιστειακή δραστηριότητα του είναι γνωστή από την περίοδο 276 έως 239 π.χ. από αναφορές που έκαναν οι γνωστοί αρχαίοι ιστορικοί Στράβωνας, Παυσανίας και Οβίδιος. Κοντά στο χωριό Καμένη Χώρα στα Μέθανα βρίσκεται ο πιο γνωστός κρατήρας από τους 30 κρατήρες του ηφαιστείου των Μεθάνων.

Η σύγχρονη υδροθερμική δραστηριότητα στη λουτρόπολη των Μεθάνων σχετίζεται με την ηφαιστειακή γεωθερμία. Αν και πιο πρόσφατα το ηφαίστειο δεν έχει δώσει ανησυχητικά σημάδια, η κοντινή απόστασή του από την Αθήνα δεν παύει να αποτελεί πηγή ανησυχίας.