Πώς ο νεαρός Καλάσνικοφ συνέλαβε την ιδέα του διάσημου πολυβόλου. Είχε μεταφερθεί βαριά χτυπημένος από το πεδίο της μάχης του Λένιγκραντ στα μετόπισθεν

Είναι τόσο αναγνωρίσιμο όσο και το σήμα των ολυμπιακών αγώνων. Ταυτίστηκε με σκληροτράχηλους στρατιώτες, αποφασισμένους αντάρτες αλλά και αδίστακτους τρομοκράτες. Είναι το πιο διαδεδομένο όπλο στον κόσμο.

ΕΝΑΣ «ΑΥΤΟΔΙΔΑΚΤΟΣ» ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ

Στις 10 Νοεμβρίου 1919 γεννήθηκε στο χωριό Κούρια της Σιβηρίας ο Μιχαήλ Τιμοφέγεβιτς Καλάσνικοφ. Όταν τελείωσε το σχολείο εργάστηκε ως τεχνικός στους σιδηροδρόμους Τουρκεστάν-Σιβηρίας. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του απέκτησε σημαντικές τεχνικές γνώσεις, γεγονός που συχνά αποσιωπούσαν οι Σοβιετικοί, προκειμένου ο Καλάσνικοφ να παρουσιάζεται ως ένας «αυτοδίδακτος εργάτης», «καύχημα» για το σοβιετικό καθεστώς. Το 1938 ο δεκαεννιάχρονος Μιχαήλ κατετάγη στον Κόκκινο Στρατό και συγκεκριμένα στο σχολείο τεχνικών αρμάτων του Κιέβου, όπου συμπλήρωσε τις τεχνικές του γνώσεις. Κατά την υπηρεσία του εκεί πραγματοποίησε διάφορες εφευρέσεις για άρματα, αλλά και για το πιστόλι ΤΤ.

Τον Ιούνιο του 1941 μετατέθηκε στο Λένινγκραντ, κατόπιν διαταγής του στρατηγού Γ. Ζούκοφ, προκειμένου να ασχοληθεί με την πρακτική αξιοποίηση κάποιας από τις πολλές εφευρέσεις του. Τον πρόλαβε όμως η εισβολή των Γερμανών στη Σοβιετική Ένωση. Ο νεαρός Μιχαήλ βρέθηκε, από την άνεση ενός γραφείου στρατιωτικών ερευνών, στον απελπιστικά στενό χώρο ενός άρματος μάχης, ως αρχηγός πληρώματος.

Τον Οκτώβριο του 1941 τραυματίστηκε βαριά και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο στα μετόπισθεν. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του συνέλαβε την ιδέα κατασκευής ενός εύχρηστου υποπολυβόλου, το οποίο σχεδίασε κατά την εξάμηνη αναρρωτική του άδεια και το κατασκεύασε στη βάση του Ματάι, με τη βοήθεια του τεχνικού προσωπικού.

Η απόρριψη

Δημιούργημα και δημιουργός παρουσιάστηκαν στο Ινστιτούτο Αεροναυπηγικής της Μόσχας, το οποίο είχε μετακινηθεί στην Άλμα Άτα. Τον Ιούνιο του 1942 ένα βελτιωμένο μοντέλο απεστάλη στην Ακαδημία Πεζικού Ντζερζίνσκι και απορρίφθηκε! Όμως, ο Α. Μπλαγκονράβοφ, ένας επιστήμονας ειδικευμένος στα φορητά όπλα, διέκρινε κάποια πρωτοτυπία στο υποπολυβόλο του Καλάσνικοφ και μεσολάβησε προκειμένου ο τελευταίος να υπηρετήσει στο Κέντρο Έρευνας Φορητών Όπλων της Διεύθυνσης Πεζικού του Κόκκινου Στρατού. Ήταν μια χρυσή ευκαιρία για τον Καλάσνικοφ και πιθανότατα η τελευταία.

Αντίθετα με τον μύθο λοιπόν, που θέλει το τρομερό όπλο να σχεδιάζεται στο κρεβάτι ενός στρατιωτικού νοσοκομείου, αυτό προέκυψε ως προϊόν ενός υπερσύγχρονου ερευνητικού κέντρου.

Το κέντρο έρευνας δεχόταν καθημερινά δεκάδες γερμανικά όπλα-λάφυρα για εξέταση και τυχόν αξιοποίηση των χαρακτηριστικών τους. Ένα απ’ αυτά, το τυφέκιο εφόδου Stg 44 (οι ομοιότητες με το Καλάσνικοφ είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς), κίνησε την περιέργεια του Μιχαήλ. Αμέσως έλαβε την απόφαση να ασχοληθεί με την κατασκευή ενός τυφεκίου εφόδου, το οποίο θα έβαλλε το ισχυρότατο φυσίγγιο 7,62Χ39 Μ43, που είχε κατασκευάσει ο Κόκκινος Στρατός το 1943.

Το 1946 τα σχέδια του όπλου στάλθηκαν στη Μόσχα και έλαβαν την πολυπόθητη έγκριση για κατασκευή του πρωτοτύπου.

Σύμφωνα με την επικρατούσα τακτική της εποχής, ο Καλάσνικοφ, πλαισιωμένος από μια ομάδα συνεργατών, θα συναγωνιζόταν με άλλες σχεδιαστικές ομάδες. Χάρη στην πολύτιμη βοήθεια του νέου του συνεργάτη Αλεξάντερ Ζάιτσεφ, συναρμολόγησε τα δύο πρώτα όπλα, το ΑΚ1 και ΑΚ2 (Νοέμβριος 1946). Οι «γονείς» του θρυλικού ΑΚ-47 είχαν γεννηθεί. Το όπλο έλαβε έγκριση καθώς παρουσίαζε πολύ λίγες εμπλοκές σε σχέση με τους ανταγωνιστές του.

Το 1947 κατασκευάστηκε ένα βελτιωμένο μοντέλο του όπλου. Το Καλάσνικοφ ήταν έτοιμο! Το όνομα του νέου όπλου: «Avtomatov Kalashnikova obr. 1947g».

Το ΑΚ-47 και οι διάφορες παραλλαγές του υιοθετήθηκαν από αρκετές χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Μερικές από αυτές μάλιστα προχώρησαν στην εγχώρια παραγωγή του όπλου, με διαφορετική ονομασία. Το νέο επίτευγμα βεβαίως δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο από τους «αντιγραφείς» Κινέζους που, κατά τη δεκαετία του 1950 κατασκεύασαν τα δικά τους ΑΚ, με την ονομασία Type 56. Πολύ γρήγορα, τα Καλάσνικοφ βρέθηκαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες, στα χέρια αριστερών ανταρτικών κινημάτων και σε σύμμαχες χώρες της Σοβιετικής Ένωσης, όπως η Αίγυπτος.

Η χρήση του από τους Βιετκόνγκ εναντίον των Αμερικανών στη δεκαετία του 1960 ανέδειξε το ΑΚ-47 σε όπλο των επαναστατών. Η εικόνα του άλλαξε το 1972, όταν άρχισε να ταυτίζεται με την τρομοκρατία. Αφορμή στάθηκε η χρήση του από την παλαιστινιακή οργάνωση «Μαύρος Σεπτέμβρης» για τη δολοφονία των ισραηλινών αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου. Τα επόμενα χρόνια και κυρίως κατά τη δεκαετία του 1980 το Καλάσνικοφ έγινε σύμβολο του αντιαμερικανισμού.

Το όπλο σημαία 

Ως σύμβολο ισχύος εμφανίζεται στη σημαία της Μοζαμβίκης, στον θυρεό της Ζιμπάμπουε και του Ανατολικού Τιμόρ, στη σημαία της Χεζμπολάχ και στο έμβλημα του επίλεκτου σώματος του Ιρανικού Στρατού, των Φρουρών της Επανάστασης.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τα ΑΚ-47 πωλούνται τόσο επισήμως από τις χώρες παραγωγής τους, όσο και στη μαύρη αγορά. Εξαιτίας της παράνομης διακίνησης έχει γίνει πλέον ένα από τα αγαπημένα όπλα των τρομοκρατών και των εγκληματιών του κοινού ποινικού δικαίου.

ΚΑΛΑΣΝΙΚΟΦ διαθέτουν περισσότεροι από 55 εθνικοί στρατοί. Έχουν κατασκευαστεί από 70 ως 105 εκατομμύρια όπλα.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ: Χαμηλό κόστος παραγωγής, ευκρίνεια στη βολή και απλό στη χρήση, ανθεκτικό σε ακραίες κλιματικές συνθήκες, ελαφρύ –ζυγίζει μόλις 4,5 κιλά. Γι’ αυτό δυστυχώς εξοπλίζονται και παιδιά στα διάφορα «αντάρτικα».

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ : Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ οι Αμερικανοί προχώρησαν στο εξής πείραμα. Βύθισαν σε έναν βάλτο ένα κλασικό αμερικανικό τυφέκιο ΧΜ16 και ένα ΑΚ-47. Μια εβδομάδα μετά τα έβγαλαν και δοκίμασαν να πυροβολήσουν. Το πρώτο υπέστη εμπλοκή μετά την πρώτη βολή. Το δεύτερο άδειασε όλο τον γεμιστήρα!

ΕΛΛΑΔΑ: Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΚΑΛΑΣΝΙΚΟΦ

Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Σαλί Μπερίσα στην Αλβανία, οι περισσότερες αποθήκες οπλισμού της χώρας λεηλατήθηκαν και τα χιλιάδες ΑΚ αποτέλεσαν εμπόρευμα το οποίο, μεταξύ άλλων, κατέληξε και στην Ελλάδα. Στα μέσα τα δεκαετίας του 1990 τα κινεζικής κατασκευής τυφέκια πωλούνταν στη μαύρη αγορά ακόμη και προς 5.000 δρχ! Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αστυνομίας, σήμερα κυκλοφορούν στη χώρα πάνω από 600.000 ΑΚ! Ο αριθμός αυτός δίνει στην Ελλάδα τον καθόλου επίζηλο τίτλο της «χώρας των Καλάσνικοφ». Μόνο την περασμένη χρονιά μετρήσαμε 35 θύματα αδίστακτων κακοποιών, που ήταν οπλισμένοι με ΑΚ. Τα τελευταία χρόνια το όπλο έχει εμπλουτίσει και τα οπλοστάσια τρομοκρατικών οργανώσεων.

Τον Δεκέμβριο του 2008 ο «Επαναστατικός Αγώνας» είχε «χτυπήσει» με Καλάσνικοφ κλούβα των ΜΑΤ, τη στιγμή που έβγαινε από τις εγκαταστάσεις στου Γουδή. Τον επόμενο μήνα, μέλη της οργάνωσης έβαλαν κατά διμοιρίας των ΜΑΤ στο υπουργείο Πολιτισμού, στα Εξάρχεια, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο αστυνομικός Διαμαντής Μαντζούνης.

Με Καλάσνικοφ είχαν γαζώσει τα μέλη της «ΟΠΛΑ-Ομάδες Προλεταριακής Λαϊκής Αυτοάμυνας» το Αστυνομικό Τμήμα της Αγίας Παρασκευής, στην πρώτη και τελευταία μέχρι σήμερα εμφάνισή τους, τον Οκτώβριο του 2009. Από την επίθεση τραυματίστηκαν συνολικά έξι αστυνομικοί (οι δύο σοβαρά) και ένας πολίτης.

Επίσης η «Σέχτα Επαναστατών» με την προκήρυξη ανάληψης της ευθύνης για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Σωκράτη Γκιόλια, τον Ιούλιο του 2010, είχε προχωρήσει και σε επίδειξη του αναβαθμισμένου με Καλάσνικοφ οπλοστασίου της.

Στα τελευταία περιστατικά χρήσης Καλάσνικοφ καταγράφονται η επίθεση στα γραφεία της ΝΔ στη λεωφόρο Συγγρού (Ιανουάριος 2013) καθώς και η αποτυχημένη απόπειρα ληστείας στο Βελβεντό Κοζάνης, κατά την οποία συνελήφθησαν οι τέσσερις νεαροί τρομοκράτες.

«ΤΟ ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ…»

Σήμερα ετοιμάζεται η αντικατάστασή του από το ΑΚ-12. Εξακολουθεί όμως να σκορπά τον θάνατο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Αισθάνεται άραγε τύψεις ο δημιουργός για τον καθημερινό φόρο αίματος που επιβάλλει η εφεύρεσή του; Απαντά πως όχι: « Το έφτιαξα για να προστατεύσω την πατρίδα μου. Μετά το όπλο εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και αυτό ήταν κάτι που δεν το ήθελα. Δεν ήταν δική μου επιλογή. Ήταν σαν να άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Πάντως τα θετικά είναι περισσότερα από τα αρνητικά. Πολλές χώρες χρησιμοποιούν το Καλάσνικοφ για να υπερασπίσουν τα εδάφη τους. Το αρνητικό είναι ότι μερικές φορές τα πράγματα βγαίνουν εκτός ελέγχου. Και οι τρομοκράτες θέλουν να χρησιμοποιούν απλά και αξιόπιστα όπλα. Εγώ όμως κοιμάμαι ήσυχος. Όταν ένας άνθρωπος σκοτώνεται από ένα ΑΚ-47 δεν ευθύνεται ο σχεδιαστής του, αλλά η πολιτική ».

Ο Καλάσνικοφ δέχθηκε όλες τις προβλεπόμενες τιμές από το σοβιετικό καθεστώς για το δημιούργημά του, αλλά ουδέποτε εισέπραξε ποσοστά από την παραγωγή και την πώληση των εκατομμυρίων όπλων που κυκλοφόρησαν από το 1947. Το 2004 κυκλοφόρησε τη δική του ομώνυμη βότκα.

Νίκος Γιαννόπουλος, ιστορικός

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Wikimediamtx Commons