Χριστιανικοί ναοί στη θέση των αρχαίων ναών της Αφροδίτης και της Εστίας, αλλά και σε κτήματα πλουσίων Αθηναίων. Ποια εκκλησία χτυπήθηκε από τον Μοροζίνι και σε ποια βρίσκονταν οι τάφοι των Παλαιολόγων

Την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της επικράτησης του χριστιανισμού, δεκάδες εκκλησίες χτίστηκαν στο κέντρο της Αθήνας.

Οι περισσότερες οικοδομήθηκαν την περίοδο του 11ου αιώνα, που θεωρείται μια ειρηνική περίοδος για την Βυζαντινή αυτοκρατορία που ευνόησε την ανάπτυξη της Βυζαντινής τέχνης στην Αθήνα.

Ένας μεγάλος αριθμός από πέτρινους ναούς με κεραμικά στοιχεία και εντυπωσιακές τοιχογραφίες ανεγέρθηκε στα γραφικά δρομάκια της Πλάκας, κάτω από την Ακρόπολη.

Μερικοί χτίστηκαν σε οικόπεδα πλούσιων Αθηναίων πολιτών και μερικοί σε σημεία που παλαιότερα βρίσκονταν αρχαίοι ναοί.

Στην οδό Πρυτανείου της Πλάκας βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου του Ραγκαβά και πήρε το όνομα του από τον Λέων Ραγκαβά, στον οποίο άνηκε το κτίριο. Είναι από τους πιο όμορφους βυζαντινούς ναούς της πόλης. Κατασκευάστηκε τον 11ο αιώνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοδομίας. Μεγάλες ζημιές υπέστη ο ναός το 1687 επί Μοροζίνι , όταν χτυπήθηκε από οβίδα. Τα επόμενα χρόνια αποκαταστάθηκε. Το εξωτερικό του κτιρίου διακοσμούν οδοντωτές ταινίες και ο τρούλος του είναι μικρός οκταγωνικός.

Ο γραφικός Βυζαντινός ναός που βρίσκεται ανάμεσα στα στενά δρομάκια της Πλάκας είναι του Αγίου Θεοδώρου. Χτίστηκε όπως οι περισσότεροι τον 11ο αιώνα και σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι διακοσμημένος με κεραμικά στοιχεία και στο εσωτερικό του υπάρχουν εντυπωσιακές τοιχογραφίες.

Στη γωνιά των οδών Θρασυβούλου και Αλιμπέρτη βρίσκεται ο ναός της της Παναγίας της Χρυσοκαστριώτισσας , η οποία φιλοξενούσε την χρυσή εικόνα Παναγία της Αθηνιώτισσας, που βρισκόταν παλαιότερα στον ναό που χτίστηκε μέσα στον Παρθενώνα. Εκεί κατά την αρχαιότητα ήταν ο ναός της θεάς Εστίας.

Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης (Χαιρεφώντος και Γαλανού) χτίστηκε πάνω στον αρχαίο ναό της Αρτέμιδος, στην αυλή του οποίου κατά την ρωμαϊκή περίοδο λειτουργούσαν λουτρά που ο αυτοκράτορας Αδριανός δώρισε στην Αθήνα. Οικοδομήθηκε το 11ο αιώνα και ήταν αφιερωμένος στους Αγίους Θεοδώρους. Το 1767, ο μητροπολίτης Αθηνών Βαρθολομαίος, με τη μεσολάβηση του Σιναΐτη πρωτοσυγκέλλου Ιωνά, δώρισε την μισογκρεμισμένη εκκλησία στην μονή της Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά ως Μετόχι, για να διαμένουν εκεί όσοι Σιναΐτες μοναχοί επισκέπτονταν την Αθήνα. Ο Ιωνάς επισκεύασε τον ναό και τον αφιέρωσε στην προστάτιδα του Σινά Αγία Αικατερίνη. Στη εκκλησία φυλάσσονται ιερά λείψανα που έφεραν πρόσφυγες από τη Μ. Ασία μετά την μικρασιατική καταστροφή.  

Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα βρίσκεται στην οδό Κυδαθηναίων από τον 11ο αιώνα και ονομάζεται και ναός της Σώτειρας του Κοτάκη από τον ιδιοκτήτη του. Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης υπέστη φθορές και τα επόμενα χρόνια παραχωρήθηκε στην ρώσικη παροικία της Αθήνας, η οποία διεύρυνε το κτίριο.Έχει οκτάπλευρο τρούλο Αθηναϊκού τύπου και μαρμάρινα μονόλοβα παράθυρα. Στο κήπο του κτιρίου σώζονται αρχαία, τα οποία πιθανόν υπήρχαν πριν από τη δημιουργία του ναού.

Ο ναός του Αγίου Ανδρέα, βρίσκεται στην οδό Αγίας Φιλοθέης και ιδρύθηκε τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Είναι γνωστός ως “Παρθενώνας” και χρησιμοποιήθηκε από την Αγία Φιλοθέη ως σχολή για τις γυναίκες που έβρισκαν εκεί καταφύγιο. Το 1834 ο ναός λειτουργούσε ως στρατώνας και τέλη του 19ου αιώνα πήρε την σημερινή του μορφή, τρίκλιτη βασιλική που εσωτερικά ακολουθεί τον βυζαντινό ρυθμό. 

Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα βρίσκεται στην οδό Κυδαθηναίων από τον 11ο αιώνα και ονομάζεται και ναός της Σώτειρας του Κοτάκη από τον ιδιοκτήτη του. Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης υπέστη φθορές και τα επόμενα χρόνια παραχωρήθηκε στην ρώσικη παροικία της Αθήνας, η οποία διεύρυνε το κτίριο.Έχει οκτάπλευρο τρούλο Αθηναϊκού τύπου και μαρμάρινα μονόλοβα παράθυρα. Στο κήπο του κτιρίου σώζονται αρχαία, τα οποία πιθανόν υπήρχαν πριν από τη δημιουργία του ναού.

Στη σκιά της Ακρόπολης βρίσκεται το Αγιοταφίτικο Μετόχι, ο ναός των Αγίων Αναργύρων, που είναι ο πρώτος ναός που υποδέχεται το Άγιο Φως των Ιεροσολύμων. Στη θέση που βρίσκεται κατά την αρχαιότητα υπήρχε ο ναός της θεάς Αφροδίτης. Οικοδομήθηκε τον 17ο αιώνα από έναν γόνο πλούσιας οικογένειας. Κατά την πολιορκία των Ενετών υπέστη φθορές. Η αυλή του περιέχει ένα πηγάδι και αρκετά αρχαία , πολλά από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως υλικά για την οικοδόμηση του ναού. Εκεί βρίσκονταν και οι τάφοι της αριστοκρατικής οικογένειας των Παλαιολόγων. 

Ο μικρός πέτρινος ναός της της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα Ακροπόλεως βρίσκεται στις οδούς Θεωρίας και Κλεψύδρας. Κατασκευάστηκε κατά τον 11ο αιώνα και είναι διακοσμημένος εξωτερικά με κεραμοπλαστικά στοιχεία. 

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη είναι ένα πέτρινο παρεκκλήσι που βρίσκεται επί των οδών Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου μέσα στο λόφο του Φιλοπάππου. Το αρχικό οικοδόμημα ανάγεται τον 9ο αι. με πολλές παρεμβάσεις κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ανακατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Πικιώνη το 1955, ο οποίος κόσμησε τους εξωτερικούς τοίχους του ναού με γεωμετρικά σχέδια, που συντέθηκαν από κεραμικά και κομμάτια μάρμαρο. Ο ναός πήρε το όνομα του από την παράδοση που αναφέρει, ότι παραμονή του Αγίου Δημητρίου στις 25 Οκτωβρίου 1658 ένας κεραυνός χτύπησε και σκότωσε τον Τούρκο Φρούραρχο Γιουσούφ Αγά, που ετοιμαζόταν να ανατινάξει με μια λουμπάρδα, δηλαδή κανόνι, τους Χριστιανούς που θα επισκέπτονταν την εκκλησία.

Στον λόφο του Αστεροσκοπείου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Μαρίνας. Η νοτιοανατολική πλευρά του είναι λαξευμένη μέσα στον βράχο και πιθανόν κατασκευάστηκε σε σημείο που υπήρχε αρχαία δεξαμενή ναού, τον 13ο αιώνα. Ο νεότερος ναός χτίστηκε αρχές του 20ου αιώνα και στο εσωτερικό του βρίσκονται σπουδαίες τοιχογραφίες γνωστών καλλιτεχνών.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η Μητρόπολη Αθηνών χτίστηκε στην Πλάκα γιατί η Πανεπιστημίου θεωρήθηκε ερημική περιοχή! Κατεδαφίστηκαν 72 εκκλησίες για οικοδομικά υλικά και χρειάστηκαν 20 χρόνια μέχρι να αποπερατωθεί. Γιατί έχει ακόμα σκαλωσιές