Μπέρτολτ Μπρεχτ. Εμπνεύστηκε από τη διαλεκτική του Πλάτωνα για τη δημιουργία του επικού θεάτρου. Κυνηγήθηκε από τον Χίτλερ και από τους αντικομμουνιστές των ΗΠΑ. Γι΄ αυτό το Χόλιγουντ απέρριψε 50 σενάριά του

Θεωρείται μία από τις καλλιτεχνικές φιγούρες που άσκησαν τεράστια επίδραση στον 20ο αιώνα.

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, μέσα από συλλογές ποιημάτων και θεατρικών έργων, ταίριαξε με το ρεύμα του Ντανταϊσμού και του Μαρξισμού της εποχής του και ύμνησε την εργατική τάξη και τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.

Γεννημένος στις 10 Φεβρουαρίου του 1898, στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας, από τα παιδικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή.

Ο πατέρας του Μπρεχτ δούλευε σε εταιρία χαρτιού και ήταν Καθολικός, ενώ η μητέρα του ήταν κόρη δημόσιου υπάλληλου και Προτεστάντισσα.

Παρόλο που ο Μπρεχτ μεγάλωσε σε ένα αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο, μεγαλώνοντας αναπτύχθηκε σε μια εξέχουσα διαλεκτική φιγούρα.

Επαφή με τον Κομμουνισμό

Η πρώτη ποιητική συλλογή του μεγάλου δραματουργού κυκλοφόρησε το 1914.

Τρία χρόνια αργότερα, ο Μπρεχτ σε ηλικία 19 ετών εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου παρακολουθώντας μαθήματα Ιατρικής, αλλά και ορισμένα σεμινάρια θεάτρου.

Κατά την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, επέστρεψε στο Άουγκσμπουργκ και υπηρέτησε στο στρατό ως νοσοκόμος σε στρατιωτικό νοσοκομείο.

Το 1921 γύρισε για να συνεχίσει τις σπουδές του που τελικά εγκατέλειψε.

Ήδη από το 1918 ο νεαρός Μπρεχτ ήρθε σε επαφή με την ιδεολογία του Κομμουνισμού.

Ένα χρόνο αργότερα εισχώρησε στο Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό κόμμα (USPD) και αρθρογραφούσε στη φιλική, προς την Αριστερά εφημερίδα, Die Augsburger.

Η φήμη του ως συγγραφέας άρχισε σταδιακά να μεγαλώνει και το 1922 του απονεμήθηκε το βραβείο Κλάιστ για το θεατρικό έργο «Ταμπούρλα Μες την Νύχτα/ Trommeln in der Nacht».

Έγινε βοηθός σκηνοθέτη για τον Μαχ Ράινχαρντ και το Γερμανικό Θέατρο του Βερολίνου, όπου ήρθε σε επαφή με ενδιαφέρουσες και αντισυμβατικές προσωπικότητες και παράλληλα φοίτησε και στην Μαρξιστική Εργατική Σχολή.

Το 1927 αποτελεί σημαντική χρονιά για την πολιτική διάπλαση του δραματουργού, καθώς ο Μπρεχτ ξεκίνησε να μελετά το «Κεφάλαιο» του Καρλ Μαρξ και μέχρι το 1929 είχε υιοθετήσει πλήρως την κομμουνιστική ιδεολογία.

Μια ιδεολογία που φάνηκε καθαρά μέσα στα έργα του, όπου η εργατική τάξη είχε τον πρώτο λόγο και η κεφαλαιοκρατία αντιμετωπίστηκε ως εμπόδιο με αποτέλεσμα να ξεσηκωθεί το εργατικό κίνημα όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση.

Αυτοεξορία κατά την διάρκεια του Ναζισμού

Ο Μπρεχτ ήδη από το 1923 αποτελούσε απειλή για το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας που τον είχε κατατάξει πέμπτο στην λίστα με τις πιο επικίνδυνες προσωπικότητες της Γερμανίας.

Τη δεκαετία του ‘30 όλα τα έργα του απαγορεύτηκαν στην Γερμανία και η κατάσταση χειροτέρεψε για τον ίδιο, όταν την εξουσία κατέλαβαν το 1933 οι Εθνικοσοσιαλιστές του Χίτλερ.

Στις 28 Φεβρουαρίου 1933, την επομένη της μεγάλης πυρκαγιάς στο Ράιχσταγκ στο Βερολίνο, ο Μπρεχτ αυτοεξορίστηκε στην Δανία, όπου έμεινε μέχρι το 1939 στο νησί του Fyn.

Τον Απρίλη του 1940 μεταφέρθηκε στη Φινλανδία και τον Μάη του επόμενου χρόνου έφθασε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, ο Μπρεχτ έζησε επτά ολόκληρα χρόνια και σκόπευε να μείνει περισσότερο.

Ωστόσο, οι κατηγορίες περί διάφορων δραστηριοτήτων που έβλαπταν το Αμερικανικό Έθνος δυσκόλεψαν τη ζωή του στην Αμερική και το 1948 επέστρεψε στην Ανατολική Γερμανία ή αλλιώς στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας.

Σε όλη τη διάρκεια της παραμονής του στις ΗΠΑ, ο Μπρεχτ ήταν πολυγραφότατος.

Αν και συνεργάστηκε με σημαντικούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ο Τσάρλυ Τσάπλιν, ο φανταχτερός κόσμος του Χόλυγουντ δεν του άνοιξε ποτέ τις πόρτες και δεν ενέκρινε κανένα από τα 50 σενάρια που είχε δουλέψει.

Μόνο με μία εξαίρεση. Ο Μπρεχτ συνεργάστηκε με τον Λίον Φροχτβάνγκερ για το θεατρικό έργο «Τα οράματα της Σιμόν Μασάρ» και για την συγγραφή σεναρίου ανταμείφθηκε με 20.000 δολάρια.

Η ίδρυση του Μπερλίνερ Ανσάμπλ και το «Διαλεκτικό Θέατρο»

Με την επιστροφή του στη Γερμανία, ο Μπρεχτ μαζί με τη βοήθεια της δεύτερης συζύγου του Ελένε Βάιγκελ, το 1949 ίδρυσε το Μπερλίνερ Ανσάμπλ, ένα γερμανικό θέατρο.

Στο θέατρο του ανέβηκαν πολλά  έργα όπου μέσω της σκηνοθεσίας, ο Μπρεχτ προώθησε μια διαφορετική προσέγγιση.

Η προσέγγιση αυτή δημιούργησε ένα διαφορετικό είδος θεάτρου, που ονομάστηκε «επικό θέατρο» και άνθισε κατά τα τέλη κυρίως του 20ου αιώνα.

Ο Μπρεχτ πίστευε πως το κοινό χρειάζεται ανά πάσα στιγμή να γνωρίζει ότι παρακολουθεί μια θεατρική παράσταση που μπορεί να αντανακλά θέματα της πραγματικότητας, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν είναι η ίδια η πραγματικότητα.

Σε αντίθεση με τον Στανισλάφσκι (που το κοινό ταυτιζόταν πλήρως με τον ρόλο), ο Μπρεχτ επινόησε τεχνικές αποστασιοποίησης που εμπόδιζαν το κοινό να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες του έργου.

Η διάσπαση του θεατρικού χρόνου, οι συχνές διακοπές και ο πολύ έντονος φωτισμός, που αποσπούσε το κοινό ήταν ορισμένες από τις τεχνικές που χρησιμοποίησε.

Επηρεασμένος από τη διαλεκτική του Πλάτωνα, ο Μπρεχτ επιθυμούσε πάνω από όλα να διδάξει και να ενθαρρύνει το κοινό να σκεφτεί μόνο του.

Ήθελε το θέατρο να αποτελέσει έναν χώρο συζήτησης και όχι ένα τόπο ψευδαισθήσεων.

«Τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό από το να μαθαίνεις να σκέφτεσαι ωμά. Η ακατέργαστη σκέψη είναι η σκέψη των μεγάλων ανδρών», ανέφερε συχνά.

Αντιεξουσιαστικός και πάντα επίκαιρος ο χαρακτήρας των έργων του

Ο Μπρεχτ μέσα από τα έργα και τις ποιητικές συλλογές του κατάφερε να διδάξει και όχι να χειραγωγήσει τους αναγνώστες του.

Πολέμιος της εξουσίας και πάντα αντίθετος στην ιδέα του επεκτατικού πολέμου έκανε λόγο για τις οικονομικές συνέπειες του συνεχώς εξελισσόμενου καπιταλισμού και της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης.

Με επίκαιρα θέματα κατέγραψε την πραγματικότητα και δημιούργησε έργα-ντοκουμέντα.

«Η όπερα της πεντάρας», διασκευή του έργου του Τζον Γκέι «Η όπερα των ζητιάνων», αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Ωστόσο, ο Μπρεχτ, όσο βρισκόταν στην εξορία συνέγραψε τα πιο σημαντικά του κείμενα. «Μάνα κουράγιο», «Η ιδιωτική ζωή της κυρίαρχης φυλής» και «Καυκασιανός Κύκλος με την Κιμωλία» είναι μερικά από αυτά.

Στα 57 του χρόνια τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης του Στάλιν και ένα χρόνο αργότερα, στις 14 Αυγούστου του 1956 πέθανε από επιπλοκές στην καρδιά.

Ο Μπρεχτ παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε τέσσερα παιδιά. Η δεύτερη σύζυγος του, Ελένε Βάιγκελ, παρά τις απιστίες του,  τον ακολούθησε στην εξορία και τον βοήθησε να υλοποιήσει πολλά από τα σχέδιά του.

Έργα του Μπρεχτ έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες.

Συνδυάζοντας τη θεωρία του Μαρξ και την κομμουνιστική ιδεολογία με τον διαλεκτικό υλισμό, ο Μπρεχτ δημιούργησε έργα που παραμένουν πάντα επίκαιρα, καθώς ούτε οι πόλεμοι έχουν σταματήσει ούτε η εκμετάλλευση των ανθρώπων.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ρομπότ. H λέξη που προέκυψε από την καταναγκαστική εργασία και τους σκλάβους. Την επινόησε ένας θεατρικός συγγραφέας το 1921, που προειδοποίησε για την εξέλιξη των μηχανών και πολέμησε τον ναζισμό