Αυτοκράτορας Ζήνων, ο πιο γνωστός “πεθερόπληκτος” της ιστορίας. Προσπάθησε να τον δολοφονήσει δύο φορές και πάντα τη συγχωρούσε

Ο Ζήνων, ήταν αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μεταξύ των ετών 474-475 και από το 476 έως το 491.

Κατά τη βασιλεία του αντιμετώπισε πολλές εξεγέρσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι περισσότερες οργανώθηκαν από τη Βηρίνα, την πεθερά του! Μάλιστα, σε μία περίπτωση κατάφερε προσωρινά να τον ρίξει από τον θρόνο. Ο λόγος ήταν ότι τον θεωρούσε βάρβαρο και ανάξιο άνδρα της κόρης της! Παρά ταύτα, ο Ζήνων επανειλημμένως συγχώρησε την πεθερά του, σε σημείο που πιστοί φίλοι του να τον εγκαταλείψουν.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο «βάρβαρος» Ζήνων από την Ισαυρία

Ο Ζήνων γεννήθηκε περίπου το 425 μ.Χ. στην Ισαυρία της Μικράς Ασίας. Το αρχικό του όνομα ήταν Ταρασικοδίσσας ή Τρασκαλισσαίος. Οι Ίσαυροι θεωρούνταν από τους υπόλοιπους κατοίκους της βυζαντινής αυτοκρατορίας, και ιδιαίτερα της Κωνσταντινούπολης, ως «βάρβαροι» και «άξεστοι». Ήταν, όμως, γνωστοί και ως εξαιρετικοί πολεμιστές.

Στις αρχές της δεκαετίας του 460 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Λέων Α΄, για να απαλλαγεί το κράτος από τους Γότθους απ’ τους οποίους εξαρτιόταν στρατιωτικά, κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη πολεμιστές της Ισαυρίας που δημιούργησαν στρατιωτικό σώμα. Ο Ταρασικοδίσσας ήταν ένας από τους επικεφαλής των Ισαύρων στην Κωνσταντινούπολη. Μάλιστα, υιοθέτησε το ελληνικό όνομα Ζήνων, καθώς το «Ταρασικοδίσσας» παρέπεμπε στην καταγωγή του από την Ισαυρία.

Παντρεύεται την κόρη του αυτοκράτορα

Ο Λέων για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Ζήνωνα, του έδωσε τον υψηλό τίτλο του Κόμη των Δομεστίκων και τον πάντρεψε με την πρωτότοκη κόρη του, την Αριάδνη. Το 467 μ. Χ., το ζευγάρι απέκτησε ένα αγόρι που ο Λέων όρισε ως διάδοχό του αφού δεν είχε γιο.

Ο Ζήνων και οι στρατιώτες του από την Ισαυρία προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στον αυτοκράτορα συμμετέχοντας σε πολλές εκστρατείες. Το 474 πέθανε ο Λέων Α΄ και κανονικά θα έπρεπε να τον διαδεχθεί ο γιος του Ζήνωνα, που είχε το όνομα Λέων όπως ο παππούς του. Όμως αυτός ήταν μόλις έξι χρονών και ο Ζήνων ανακηρύχτηκε συναυτοκράτοράς του. Ο εξάχρονος Λέων Β΄ πέθανε λίγους μήνες αργότερα, και ο Ζήνων βασίλεψε μόνος του.

Τον ανατρέπει η πεθερά του

Αυτό δεν άρεσε στην πεθερά του, τη δυναμική χήρα του Λέοντα Α΄, Βηρίνα, που δεν χώνευε τον γαμβρό της. Τον θεωρούσε βάρβαρο και ανάξιο για την κόρη της. Η Βηρίνα συνωμότησε για να ρίξει τον Ζήνωνα από την εξουσία. Σκόπευε να κάνει αυτοκράτορα τον εραστή της τον Πατρίκιο. Το πραξικόπημα εκδηλώθηκε το 475 μ. Χ., και ήταν επιτυχημένο αφού οι συνωμότες κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη.

Ο Ζήνων πρόλαβε να φύγει από την πρωτεύουσα με πολλούς άνδρες, πριν πέσει στα χέρια της πεθεράς του. Όλοι αυτοί κατέφυγαν στην πατρίδα τους την Ισαυρία. Όμως πριν η Βηρίνα κάνει αυτοκράτορα τον Πατρίκιο, ο αδελφός της ο Βασιλίσκος έγινε αυτοκράτορας και σκότωσε τον Πατρίκιο. Στην Ισαυρία ο Ζήνων συγκρότησε ισχυρό στρατό.

Ένα χρόνο μετά την ανατροπή του πήρε και πάλι την εξουσία στην Κωνσταντινούπολη αφού αιχμαλώτισε τη Βηρίνα και τον Βασιλίσκο. Ο δεύτερος με την οικογένειά του είχαν βρει άσυλο στην Αγία Σοφία. Ο Ζήνων ορκίστηκε ότι δεν θα «έχυνε το αίμα τους». Αυτοί τότε παραδόθηκαν με τη μεσολάβηση του Πατριάρχη Ακάκιου. Ο Ζήνων τυπικά τήρησε τον όρκο του αφού τους έριξε όλους μαζί σε μία βαθιά δεξαμενή, όπου πέθαναν από ασιτία. Έτσι δεν «έχυσε το αίμα τους».

Παρά την εξόντωση του Βασιλίσκου, ο Ζήνων κράτησε ζωντανή τη Βηρίνα και μάλιστα την είχε στο Παλάτι. Μάλλον η Αριάδνη θα τον παρακάλεσε “να μην κάνει κακό στη μαμά”. Γρήγορα, ο Ζήνων θα μετάνιωνε που δεν ξεφορτώθηκε και την πεθερά του, αφού αυτή συνέχισε να συνωμοτεί για να τον ρίξει από την εξουσία.

Ο στρατηγός που αρνιόταν να πεθάνει

Πρώτα, όμως, η Βηρίνα έπρεπε να ξεφορτωθεί τον σημαντικότερο στρατηγό του Ζήνωνα, τον Ίλλο. Αυτός ήταν συμπατριώτης του αυτοκράτορα από την Ισαυρία και ο πιο άξιος στρατιωτικός στην υπηρεσία του. Το 475 μ. Χ. στο πραξικόπημα για την ανατροπή του Ζήνωνα, ο Ίλλος ήταν άνθρωπος της Βηρίνας και του Βασιλίσκου. Για το λόγο αυτό τον είχαν στείλει να πολεμήσει τον Ζήνωνα. Αυτός ωστόσο τον δωροδόκησε και τον πήρε με το μέρος του. Μάλιστα, ο Ίλλος ήταν που βοήθησε τον Ζήνωνα να πάρει πίσω το θρόνο του.  Το αποτέλεσμα ήταν η Βηρίνα να αναπτύξει μεγάλο μίσος για τον Ίλλο.

Είναι γνωστές δύο τουλάχιστον περιπτώσεις που πλήρωσε δολοφόνους για να σκοτώσουν τον Ίλλο μέσα στο Ιερόν Παλάτιον στην Κωνσταντινούπολη. Και τις δύο φορές απέτυχαν. Όμως, ο δεύτερος δολοφόνος κατάφερε να τραυματίσει τον στρατηγό, ο οποίος πήρε αναρρωτική άδεια για την Ισαυρία. Όταν ο Ίλλος έγινε καλά αρνήθηκε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, όσο η Βηρίνα διέμενε στο Παλάτι. Ο Ζήνων συμφώνησε να τη διώξει από την πρωτεύουσα. Αφού την έκλεισε σε διάφορα μοναστήρια τελικά την έστειλε στην Ισαυρία, όπου πίστευε ότι οι συμπατριώτες του θα την είχαν υπό άγρυπνη παρακολούθηση και θα της έκαναν τη ζωή δύσκολη.

Η Βηρίνα και ο “αγαπημένος” γαμβρός

Όμως, ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, η Βηρίνα συνέχισε την προσπάθειά της να ανατρέψει τον Ζήνωνα. Το 478–479 μ.Χ. μπόρεσε να οργανώσει ένα ακόμη πραξικόπημα. Αυτή τη φορά έβαλε επικεφαλής τον δεύτερο γαμβρό της, τον Μαρκιανό, που ήταν σύζυγος της μικρότερης κόρης της, της Λεοντίας.

Αντίθετα από τον Ζήνωνα, ο Μαρκιανός ήταν αριστοκράτης και μάλιστα γιος του Ανθέμιου, αυτοκράτορα της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και εγγονός του Μαρκιανού, αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν τυχαίο ότι ήταν ο “αγαπημένος” γαμβρός της Βηρίνας. Ο Μαρκιανός στην Κωνσταντινούπολη πολιόρκησε τον Ζήνωνα μέσα στο Παλάτι και παραλίγο να τον συλλάβει. Όμως. η έγκαιρη επέμβαση του στρατηγού του, Ίλλου, τον έσωσε. Αυτός κατέπνιξε την εξέγερση και συνέλαβε τον Μαρκιανό.

Η Βηρίνα και πάλι γλύτωσε χάρη στη μεσολάβηση της κόρης της, Αριάδνης. Όμως η “κακιά πεθερά” του Ζήνωνα δεν μπορούσε να ησυχάσει. Τότε κατάφερε κάτι απίστευτο. Πήρε με το μέρος της τον θανάσιμο εχθρό της, τον Ίλλο!

Μία επιστολή φέρνει τα πάνω κάτω

Η Βηρίνα έστειλε μία «σπαρακτική» επιστολή στην κόρη της, την αυτοκράτειρα Αριάδνη. Σε αυτή την παρακαλούσε να μεσολαβήσει στον Ζήνωνα να τη συγχωρέσει και να την αφήσει να γυρίσει στην Κωνσταντινούπολη από τη “βάρβαρη” Ισαυρία όπου ήταν εξόριστη. Η επιστολή αυτή ήταν το έναυσμα να γίνουν  απίστευτες ανατροπές που τελικά έφεραν τον Ίλλο στο «στρατόπεδο» της Βηρίνας.

Ο Ζήνων συμφώνησε να γυρίσει η Βηρίνα στην Κωνσταντινούπολη. Όμως, έθεσε όρο ότι θα συμφωνούσε και ο Ίλλος, ο οποίος είχε τραβήξει τα πάνδεινα από την πεθερά του Ζήνωνα.

Ο στρατηγός φαίνεται ότι ψυχολογικά δεν ήταν καλά και τα νεύρα του δεν άντεξαν άλλο! Κατηγόρησε την Αριάδνη ότι ήθελε τη μάνα της πίσω στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να σκοτώσουν από κοινού τον Ζήνωνα, και να βάλει άλλον στο θρόνο και το κρεβάτι της! Η απάντηση της Αριάδνης ήταν να στείλει ένα δολοφόνο για να σκοτώσει τον Ίλλο! Φαίνεται ότι ακολουθούσε το παράδειγμα της μητέρας της. Ο δολοφόνος της δεν ήταν καλύτερος από αυτούς που είχε στείλει η Βηρίνα εναντίον του Ίλλου. Προσπάθησε να κόψει το λαιμό του στρατηγού, αλλά αντί γι’ αυτό του έκοψε ένα αυτί! Ο επίδοξος δολοφόνος συνελήφθη και ο Ζήνων τον εκτέλεσε.

Όμως, ο Ίλλος είχε μάθει ποια τον είχε στείλει. Επίσης, υποπτευόταν ότι και ο αυτοκράτορας και φίλος του είχε ανάμειξη στην απόπειρα δολοφονίας του.

Η τελευταία συνομωσία της Βηρίνας

Τότε για να πληρώσει τον Ζήνωνα με το ίδιο νόμισμα, ο Ίλλος πήγε κρυφά στην Ισαυρία όπου και απελευθέρωσε την Βηρίνα. Από θανάσιμοι εχθροί, έγιναν σύμμαχοι! Μαζί οργάνωσαν άλλη μία εξέγερση εναντίον του Ζήνωνα, ανακηρύσσοντας στην Ταρσό της Κιλικίας κάποιο Λεόντιο ως αυτοκράτορα. Όμως, ο Ζήνωνας δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια.

Έστειλε ένα ισχυρό στράτευμα για να καταπνίξει και αυτή την εξέγερση. Η Βηρίνα, ο Ίλλος και ο Λεόντιος κλειστήκαν σ’ ένα φρούριο στην Ισαυρία, γνωστό ως  Χερρίς ή Πάπυρις. Για τέσσερα ολόκληρα χρόνια, μεταξύ 484-488 μ.Χ. το φρούριο πολιορκείτο από τις δυνάμεις του Ζήνωνα.

Όταν τελικά κατελήφθη, ο Ίλλος και ο Λεόντιος συνελήφθησαν αιχμάλωτοι και αποκεφαλίστηκαν. Τα κεφάλια τους στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη στον Ζήνωνα. Μαζί τους στάλθηκαν στην Αριάδνη και τα λείψανα της Βηρίνας που είχε πεθάνει στην αρχή της πολιορκίας. Δεν είναι ξεκάθαρο αν πέθανε από φυσικά αίτια ή τη σκότωσε ο Ίλλος.

Πάντως όπως και να έχει, ο Ζήνων ησύχασε επιτέλους από την “κακούργα” πεθερά του!

Στην κωμική κινηματογραφική ταινία του 1983, “Το παίζω…και πολύ άνδρας”, ο πρωταγωνιστής, Σωτήρης Μουστάκας, λέγεται “Ζήνων”. Όπως ο ιστορικός συνονόματός του έτσι και εκείνος καταπιέζεται από την κακιά πεθερά του που τον θεωρεί ανάξιο σύζυγο για την κόρη της. Στο τέλος, όμως, και ο κινηματογραφικός Ζήνωνας καταφέρνει να βάλει την πεθερά στη θέση της…