Αυτό είναι το πρώτο αρχαιοελληνικό πολυβόλο που εκσφενδόνιζε διαδοχικά βέλη. Ποιος το εφύηρε και σε ποια μάχη δοκιμάστηκε πρώτα

Στην αρχαιότητα το βεληνεκές των όπλων ήταν το συγκριτικό πλεονέκτημα που εξασφάλιζε υπεροχή σε κάθε στρατό. Η έκβαση κάθε μάχης εξαρτιόταν από το πόσο μακριά μπορούσε κάθε όπλο να εκτοξεύσει, αλλά και η συχνότητα στις βολές.

Ένας τοξότης υπερτερούσε από έναν σπαθοφόρο. Γι΄αυτόν τον λόγο οι λαοί προσπαθούσαν να έχουν τα ισχυρότερα τόξα. Αν μάλιστα ο καταπέλτης είχε τη δυνατότητα να εκτοξεύει πολλαπλά βέλη σε χρονική διαφορά ελάχιστων δευτερολέπτων, αποτελούσε ένα από τα πιο δυνατά όπλα. Η αρχαία ελληνική πολεμική τεχνολογία στηρίχτηκε σε αυτή τη λογική και δημιούργησε το πολυβόλο καταπέλτη, μια πολεμική μηχανή που εκσφενδόνιζε βέλη διαδοχικά και με γρήγορη ταχύτητα.

Ο πολυβόλος καταπέλτης του Διονύσιου του Αλεξανδρέως : η πρώτη εφαρμογή της επίπεδης αλυσοκίνησης παγκοσμίως

Η πολεμική μηχανή που είχε τη δυνατότητα να εκτοξεύει με επαναλαμβανόμενο τρόπο βέλη, αποτελεί το κορυφαίο επίτευγμα της αρχαιοελληνικής καταπελτικής μηχανικής. Κατασκευάστηκε από τον Διονύσιο, τον μηχανικό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και χρησιμοποιήθηκε από τους Ροδίους τον 3ο αιώνα π.Χ. για την προστασία των τειχών τους. Το επιβλητικό πολυβόλο, αντί για σφαίρες, εκτόξευε βέλη. Ο μηχανισμός ήταν εξοπλισμένος με έναν περιστρεφόμενο κύλινδρο που έφερε δύο εγκοπές και μία ξύλινη θήκη, η οποία αποθήκευε τα βέλη που θα εκτοξεύονταν.

Η πρωτοτυπία της πολεμικής μηχανής ήταν ότι χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η επίπεδη αλυσοκίνηση. Σήμερα κάθε μηχανή της μοντέρνας τεχνολογίας, από το ποδήλατο μέχρι το αυτοκίνητο, διαθέτει αλυσοτροχούς που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση της κίνησης. Η λειτουργία του ήταν απλή και αποτελεσματική. Ο χειριστής κινούσε τους μοχλούς. Με την κίνηση της αλυσίδας τα βέλη οδηγούνταν στην εγκοπή του κυλίνδρου και ταυτόχρονα απελευθερωνόταν η χορδή του καταπέλτη. Με την αυτόματη κίνηση το βέλος εκτοξευόταν. Η βολή ολοκληρωνόταν και ο χειριστής συνέχιζε να κινεί τους μοχλούς. Η διαδικασία ήταν επεναλαμβανόμενη και διαρκούσε μέχρι τα τελειώσουν τα βέλη της φαρέτρας.

Ο γαστραφέτης

Το αρχαιοελληνικό πολυβόλο αποτελεί την εξέλιξη του γαστραφέτη, του αρχαιότερου καταπέλτη. Ονομάστηκε έτσι γιατί ο χειριστής το στήριζε στην κοιλιά του.

Τα συμβατικά τόξα είχαν δύο περιορισμούς που δυσκόλευαν τη χρήση τους. Το μήκος τάνυσης του τόξου δεν μπορούσε να υπερβαίνει την απόσταση από το τεντωμένο χέρι ως τον ώμο του τοξότη και η δύναμη στη βολή δε μπορούσε να υπερβαίνει το μισό του βάρους του τοξότη.

Αυτοί οι περιορισμοί ξεπεράστηκαν με την εφεύρεση του πρώτου καταπέλτη, που χρησιμοποιήθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα τόξο που ο χειριστής του το όπλιζε τοποθετώντας το στο μεταξύ της κοιλιά τους και ενός ακλόνητου εμποδίου. Ο οπλισμός του ήταν λιτός, αποτελούταν από ένα ισχυρό τόξο, μια ανελαστική χορδή και μια θήκη.

Προσομοιώσεις των μηχανών μπορείτε να βρείτε στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά στο Κολωνάκι. Το Μουσείο παρουσιάζει στο «STEP ART – Bήμα Τέχνης», έναν ειδικό χώρο στο κτήριο της οδού Πινδάρου 6 & Ακαδημίας, την εικαστική έκθεση «Η Πολεμική Τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων».

Η έκθεση λειτουργεί με ελεύθερη είσοδο για το κοινό έως τις 31 Δεκεμβρίου.