Αθανάσιος Διάκος, ο μάρτυρας του ’21 που λέγεται ότι έγινε κλέφτης γιατί ένας τούρκος πασάς τον πρόσβαλε ανήθικα. Δείτε το χωριό που έχει το όνομά του (drone)

Σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στην καρδιά της Ρούμελης, είναι κτισμένος ο Αθανάσιος Διάκος. Όπως φανερώνει το όνομά του, είναι ένα μικρό χωριό που καμαρώνει για την καταγωγή του μεγάλου Έλληνα οπλαρχηγού του ’21.

Μέχρι το 1959, ο οικισμός ήταν γνωστός με την ονομασία Άνω Μουσουνίτσα. Τότε, με πρωτοβουλία των κατοίκων, μετονομάστηκε σε Αθανάσιος Διάκος. Ήδη από το 1922, με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από την Επανάσταση, ο Πλαστήρας εγκατέστησε έναν αδριάντα του ήρωα στην πλατεία του χωριού. Η επιγραφή αναφέρει:

ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΑΚΟΣ ΜΑΣΑΒΕΤΑΣ. Γεννήθηκε στην Άνω Μουσουνίτσα της Παρνασίδας το 1788. Έπεσε ηρωικά μαχόμενος στην Αλαμάνα το 1821 

Στο ανακαινισμένο κτίριο του χωριού στεγάζεται από το 2009 ένα Ιστορικό Μουσείο αφιερωμένο στον ήρωα. Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα χτισμένη το 1872, αλλά και τα δύο αιωνόβια πλατάνια της πλατείας, συμπληρώνουν το επιβλητικό τοπίο, όπου ο χρόνος φαντάζει να έχει σταματήσει στον 19ο αιώνα.

Διαβάστε για τη συμβολή του στον Αγώνα και το μαρτυρικό του θάνατο: Ντοκουμέντο: η αυθεντική πιστόλα του Αθανάσιου Διάκου από τη φονική μάχη της Αλαμάνας. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο λέγοντας «εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός και θ’ αποθάνω!»

Η διαφωνία για την καταγωγή του Διάκου

Στην πραγματικότητα, ο “Αθανάσιος Διάκος” δεν είναι το μόνο χωριό που διεκδικεί την καταγωγή του ήρωα του ’21. Μέχρι σήμερα, οι ιστορικοί παραμένουν διχασμένοι.

Αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο Διάκος γεννήθηκε στην Αρτοτίνα Φωκίδας, έναν άλλο ορεινό οικισμό στους πρόποδες των Βαρδουσίων.

Ασάφεια υπάρχει και με την ημερομηνία της γέννησής του. Προσεγγιστικά τοποθετείται από το 1788 έως το 1791. Ακόμα και τα επίσημα στοιχεία στο φάκελο του αρχείου του κράτους παρουσιάζουν πλήθος αντιθέσεων. Αυτή η σύγχυση όσον αφορά τη βιογραφία του, προέκυψε σε μεγάλο βαθμό από τους αμέτρητους λαϊκούς θρύλους που δημιουργήθηκαν μετά το θάνατό του. Εγγονός ενός ντόπιου κλέφτη, αλλά το πραγματικό οικογενειακό του όνομα δεν είναι με ασφάλεια γνωστό.

Είναι γνωστό ότι ο πατέρας του ονομαζόταν Νικόλαος Γραμματικός και ήταν γιος του κλέφτη Αθανασίου Γραμματικού.

Ένα από τα πράγματα που γνωρίζουμε με σιγουριά για τη ζωή του προεπαναστατικά, είναι ότι το “Διάκος” δεν είναι το πραγματικό του όνομα, αλλά ένα προσωνύμιο. Σε μικρή ηλικία, οι γονείς του τον έστειλαν στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Αρτοτίνα Φωκίδας να μάθει γράμματα πλάι στους μοναχούς. Η αφοσίωση, η ευσέβεια και το ήθος του εντυπωσίασαν τον ηγούμενο, ο οποίος πολύ σύντομα αποφάσισε να τον χειροτονήσει διάκονο (ή αλλιώς διάκο). Έτσι, του έμεινε το ψευδώνυμο.

Πώς έγινε κλέφτης

Οι εκδοχές για το πώς έγινε κλέφτης είναι και αυτές συγκεχυμένες. Η λαϊκή παράδοση αναφέρει πως όταν ο Αθανάσιος Διάκος ήταν μοναχός, ένας Τούρκος πασάς πήγε στο μοναστήρι του Προδρόμου στην Αρτοτίνα και εντυπωσιάστηκε απ’ την εμφάνιση του νεαρού μοναχού. Ο Διάκος προσβλήθηκε απ’ τα λεγόμενα του Τούρκου και μετά από καβγά τον σκότωσε. Έτσι αναγκάστηκε να φύγει στα κοντινά βουνά και να γίνει κλέφτης.

Κατά μια άλλη εκδοχή σε ένα γάμο στην Αρτοτίνα, όπου γλεντούσαν και πυροβολούσαν, μια αδέσποτη σφαίρα σκότωσε τον γιο της Κοντογιάννενας, που ήταν από μεγάλο σόι της Κοσταρίτσας, ενός γειτονικού χωριού. Ο φόνος καταλογίστηκε από όλους, Χριστιανούς και Τούρκους, στον Διάκο και ας μην ήταν καθόλου βέβαιο πως εκείνος, άθελά του, ήταν ο φονιάς. Αναγκάστηκε έτσι να κρυφτεί γιατί τον αναζητούσαν τα τουρκικά αποσπάσματα.

Και στις δύο περιπτώσεις, ο Αθανάσιος Διάκος αναγκάστηκε να φύγει στα βουνά για να κρυφτεί.  Στις βουνοπλαγιές οργανώθηκε στις κλέφτικες ομάδες, διακρίθηκε ως κλέφτης της Ρούμελης σε διάφορες συγκρούσεις με τους Τούρκους. Ο Καπετάνιος Τσαμ Καλόγερος, σε μια συμπλοκή πληγώθηκε βαριά στο πόδι και θα έπεφτε στα χέρια των τούρκων, αλλά  ο Διάκος τον προστάτευσε και τον μετέφερε ως την Γραμμένη Οξυά, μια ψηλή ράχη, δύο ώρες από την Αρτοτίνα. Εκεί έφτασαν και οι άλλοι Κλέφτες και ο Τσαμ Καλόγερος έδωσε εντολή σε όλους: «Αν πεθάνω, αυτός πρέπει να γίνει καπετάνιος σας».

Η εκδίκηση του Διάκου

Ο Διάκος είχε δύο αδερφούς, τον Απόστολο και τον Κωνσταντίνο, που τον έλεγαν και Μασσαβέτα και δύο αδερφές, την Καλομοίρα και την Σοφία. Ο πατέρας του με τους αδελφούς του, είχαν προτιμήσει την τσοπάνικη ζωή και τότε ήταν στα χειμαδιά. Ένα Τούρκικο απόσπασμα που έφτασε στην καλύβα τους, συνέλαβε πατέρα και γιό επειδή βοήθησαν και πρόσφεραν φαγητό σε κλέφτες και τους πήγαν δεμένους στον Πατρατσίκι (Υπάτη).

Ο Κωνσταντίνος δεν βρισκόταν εκεί και έτσι γλύτωσε. Οι άλλοι όμως βρήκαν τον θάνατο στη φυλακή την ίδια νύχτα. Μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός ο Διάκος, ορκίστηκε εκδίκηση. μόλις εμφανίστικε το τουρκικό απόσπασμα, το αποδεκάτιζε με τα παλληκάρια του. Από τότε άρχισαν όλοι να τον αναζητούν.

Εκείνη την περίοδο ο Αλή πασάς, στα Γιάννενα, έκανε σχέδια εναντίον του Σουλτάνου και κάλεσε στην έδρα του όλους τους καπετάνιους. Ο Σκαλτσοδήμος όμως δεν πήγε ο ίδος και έστειλε ως αντιπρόσωπο των αρματολών του Λιδωρικίου τον Διάκο. Ο Αθανάσιος Διάκος βρέθηκε για δύο χρόνια (1814-1816) στο στρατό του Αλή πασά παράλληλα με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.

Όταν ο Ανδρούτσος έγινε καπετάνιος μιας μονάδας αρματολών στη Λιβαδειά, ο Διάκος ήταν για ένα χρόνο πρωτοπαλίκαρο του. Στα χρόνια που ακολουθούν και που καταλήγουν στην Επανάσταση του 1821, ο Διάκος είχε φτιάξει τη δική του ομάδα κλεφτών και όπως πολλοί άλλοι καπετάνιοι κλεφτών και αρματολών γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρίας.

Το χωριό σήμερα

Ο σημερινός πετρόχτιστος οικισμός του Αθανασίου Διάκου αναπτύσσεται μέσα σε ένα πυκνό δάσος από έλατα, πλατάνια, καστανιές και βελανιδιές, στις ανατολικές πλαγιές των Βαρδουσίων. Ατενίζει την αντίπερα Γκιώνα και την Οίτη, ενώ αποτελεί δημοφιλή προορισμό για πολλές ορεινές μαγευτικές εξορμήσεις. Διασχίζεται από το διεθνές μονοπάτι Ε4, που ξεκινάει από τη Φλώρινα και καταλήγει στους Δελφούς, μέσα από μια διαδρομή με υπέροχα τοπία και πηγές με κρυστάλλινα νερά, ποτάμια, λιβάδια και πυκνή βλάστηση.

Τους καλοκαιρινούς μήνες το χωριό σφύζει από ζωή. Τα 600 περίπου σπίτια του πάνω και του κάτω μαχαλά γεμίζουν από μικρούς και μεγάλους που επιστρέφουν στον τόπο καταγωγής τους για να περάσουν στιγμές ηρεμίας και χαλάρωσης στην αγκαλιά ενός πανέμορφου φυσικού τοπίου.

Μάλιστα, το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου διοργανώνονται διήμερες εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν διαλέξεις, αγώνες ορεινού τρεξίματος, ποδηλασίας και διάφορα πολιτιστικά δρώμενα στην πλατεία του χωριού, ενώ κατά παράδοση την Κυριακή διοργανώνεται και τοπικό πανηγύρι.

Δείτε το ιστορικό χωριό από ψηλά, όπως το κατέγραψε ο συνεργάτης μας, Μαρίνος Χαραλαμπόπουλος (Travel Inspiration):

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η συντριπτική ήττα των Τούρκων στα Βασιλικά. Η ιστορική μάχη της Ρούμελης που βοήθησε τους Έλληνες να απελευθερώσουν την Τρίπολη. Δείτε το πεδίο της μάχης