Ασπράγγελοι, το Ζαγοροχώρι όπου οι Ναζί δεν σεβάστηκαν ούτε τις εκκλησίες. Γιατί βρέθηκε στο στόχαστρο (drone)

Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τα Γιάννενα, βρίσκεται το ζαγοροχώρι των Ασπραγγέλων, ένα μέρος που, όπως εκατοντάδες άλλα ανά την Ελλάδα, ήρθε αντιμέτωπο με το άτεγκτο πρόσωπο των Γερμανών Ναζί.

Οκτώ δεκαετίες μετά το τέλος της Κατοχής, τα σημάδια της ναζιστικής θηριωδίας είναι ακόμη εμφανή στο χωριό.

Το κάψιμο του χωριού και η καταστροφή των εκκλησιών

Στις 15 Ιουλίου 1943, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής εισέβαλαν στους Ασπραγγέλους και κατέκαψαν ό,τι βρήκαν στο διάβα τους. Ο απολογισμός ήταν 115 καμένα σπίτια και 2 νεκροί. Ήταν τα αντίποινα που “έπρεπε” να υποστούν οι κάτοικοι για την αντιστασιακή δράση που ανέπτυξαν από το 1941 και μετά.

Το αποκορύφωμα του μένους των Ναζί ήταν η ολοκληρωτική καταστροφή του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου, που χρονολογείται από τα τέλη του 18ου αιώνα. Στις μέρες μας, σώζονται τα ερείπιά του και αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό τοπόσημο του χωριού.

Όπως και ο ναός του Αγίου Νικολάου Σπερχειάδας, έτσι και εκείνος του Αγίου Νικολάου Ασπραγγέλων λειτουργεί ως μνημείο που συνεχώς υπενθυμίζει τη βαρβαρότητα του ναζισμού.

Ταυτόχρονα, δείχνει πως οι άνδρες της φονικής Μεραρχίας Έντελβάις δεν είχαν διάθεση να σεβαστούν ούτε καν τον Άγιο Νικόλαο, έναν Άγιο που κατέχει εξέχουσα θέση στη δυτική χριστιανική παράδοση, καθώς στην γερμανική παράδοση ταυτίζεται με τον Σάντα Κλάους, δηλαδή τον Άι Βασίλη των Χριστουγέννων.

Τα ερείπια του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου Ασπραγγέλων. Ό,τι απέμεινε από την καταστροφική επιδρομή των Ναζί τον Ιούλιο του 1943 – Πηγή εικόνων: n.p production

Το θρησκευτικό μίσος των Γερμανών δεν εξαντλήθηκε στη βεβήλωση μίας μόνο εκκλησίας. Κατέστρεψαν επίσης την Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου, η οποία ανοικοδομήθηκε τον 15ο αιώνα και βρίσκεται σε υψόμετρο 880 μέτρων.

Τα επόμενα χρόνια, το μοναστήρι αναστηλώθηκε και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για τους πιστούς της περιοχής.

Η Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου Ασπραγγέλων – Πηγή εικόνας: Nikos Kousettis (Google Maps)

Το μπλόκο και οι φυλακίσεις

Οι Ασπράγγελοι δεν βρέθηκαν μόνο τότε στο στόχαστρο των Γερμανών της Εντελβάις.

Το καλοκαίρι του 1944, σε ένα από τα πολλά μπλόκα που έστησαν στους Ασπραγγέλους, συνέλαβαν 19 άτομα, νέους και ηλικιωμένους, και τους πέταξαν στα υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής, η οποία είχε μετατραπεί τότε σε φυλακή. Οι συλληφθέντες έμειναν έγκλειστοι για καιρό αλλά τελικά διασώθηκαν.

Επιπλέον, η επιλογή των Γερμανών δεν έγινε τυχαία. Σύμφωνα με τον τ. καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αθανάσιο Γκότοβο, οι Ασπράγγελοι βρίσκονταν πολύ κοντά στον οδικό άξονα Ιωαννίνων-Κορυτσάς και Ιωαννίνων-Αργυροκάστρου.

Επρόκειτο για έναν άξονα κρίσιμο για τις κατοχικές δυνάμεις, τόσο σχετικά με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ήπειρο, τη Δυτική Μακεδονία και την Αλβανία όσο και για τον εφοδιασμό των στρατευμάτων στην περιοχή της Ηπείρου και την Δυτικής Στερεάς.

Κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου, ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος οργανώνει εκδήλωση στη μνήμη των θυμάτων. Μια πινακίδα στην είσοδο του χωριού πληροφορεί κάθε επισκέπτη ότι πρόκειται να γνωρίσει ένα μαρτυρικό χωριό.

Ο φόρος τιμής στις γυναίκες του ’40

Ένα ακόμη σημαντικό μνημείο των Ασπραγγέλων είναι η Ζαγορίσια Γυναίκα της Πίνδου.

Πρόκειται για ένα γλυπτό ύψους έξι μέτρων που δεσπόζει στην είσοδο του κάμπου του χωριού και είναι αφιερωμένο στη μνήμη των γυναικών του Ζαγορίου, οι οποίες με ό,τι δύναμη διέθεταν στάθηκαν στο πλευρό των στρατιωτών του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.

Το επιβλητικό άγαλμα της Ζαγορίσιας Γυναίκας της Πίνδου, στην είσοδο του κάμπου των Ασπραγγέλων – Πηγή εικόνας: n.p production

Η ιστορία των Ασπραγγέλων

Μέχρι το 1927, οι Ασπράγγελοι ήταν γνωστοί με την ονομασία Δοβρά ή Ντοβρά, από τη σλάβικη λέξη dobr-bra-bro που σημαίνει “ο καλός”. Το χωριό πήρε τη σημερινή του ονομασία από την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ασπραγγέλων.

Μέχρι την Κατοχή, το χωριό αριθμούσε λίγο περισσότερους από 500 μόνιμους κατοίκους. Μεταπολεμικά, ο πληθυσμός μειώθηκε αισθητά, φτάνοντας στους 165 κατοίκους, με βάση την απογραφή του 2011.

Το μαρτυρικό χωριό Ασπράγγελοι από ψηλά. Πριν από δύο αιώνες, ονομαζόταν Ντοβρά και ήταν ένα μεγάλο και πλούσιο κεφαλοχώρι – Πηγή εικόνας: n.p production

Οι Ασπράγγελοι δεν ξεχωρίζουν μόνο για την ιστορία τους. Είναι και ένα χωριό πανέμορφο και γραφικό, σε υψόμετρο λίγο κάτω από τα 1.000 μέτρα, που, όπως και άλλα χωριά του Ζαγορίου, αποτελεί πόλο έλξης για κάθε λάτρη των παραδοσιακών οικισμών και του εσωτερικού τουρισμού γενικότερα.

Δείτε το μαρτυρικό χωριό των Ασπραγγέλων μέσα από το εντυπωσιακό βίντεο drone του συνεργάτη μας, n.p production:

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: n.p production