Άρτεμις και Λήμνος. Οι νέες διαστημικές αποστολές της ΝΑSΑ στην Σελήνη και τον Άρη. Πότε αναμένεται να φτάσουν οι αστροναύτες

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 2025 η ΝΑSΑ έχει προγραμματίσει να στείλει αστροναύτες στη Σελήνη μετά από 53 χρόνια. Γύρω στο 2030 με το ίδιο διαστημικό σκάφος θα πραγματοποιηθεί και η πρώτη πτήση στον Άρη με ανθρώπους.

Το πρόγραμμα αποστολής και το διαστημόπλοιο έχουν πάρει τα ονόματά τους από την ελληνική μυθολογία. Μάλιστα, το τμήμα που διαχειρίζεται το προηγμένο σύστημα επικοινωνίας των αστροναυτών με τη Γη, βασισμένο σε λέιζερ, λέγεται LEMNOS (ΛΗΜΝΟΣ), όνομα που πήρε προς τιμή του ελληνικού νησιού!

Πρόγραμμα “Άρτεμις”

Ακολουθώντας την παράδοση του προγράμματος «Απόλλων» πριν από μισό αιώνα, η ΝΑSΑ επέλεξε από την ελληνική μυθολογία το όνομα για το πρόγραμμά της που αφορά την πρώτη αποστολή ανθρώπων στον Άρη.

Αυτό λέγεται «Άρτεμις», το όνομα της θεάς της φύσης και του κυνηγιού σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες. Η Άρτεμις ήταν η αδελφή του Απόλλωνα, του θεού του φωτός, του οποίου το όνομα η ΝΑΣΑ έδωσε στο πρόγραμμα για τις αποστολές στη Σελήνη.

Όμως, για το πρόγραμμα στον Άρη, η ΝΑSΑ έχει δώσει ελληνικά ονόματα και σε βασικές παραμέτρους του, όπως το διαστημικό σκάφος που θα χρησιμοποιηθεί και το τμήμα που είναι υπεύθυνο για το σύστημα επικοινωνίας μεταξύ των αστροναυτών και του κέντρου επιχειρήσεων στη Γη.

Το διαστημόπλοιο έχει το όνομα «Ωρίων» (Orion). Το 2022, η αποστολή «Άρτεμις Ι» (Artemis I) πραγματοποίησε πτήση γύρω από τη Σελήνη –δοκιμάζοντας για πρώτη φορά τον πύραυλο «Space Launch System» και το διαστημικό σκάφος «Ωρίων».

Αν και ήταν μη επανδρωμένη πτήση, σηματοδότησε μια νέα εποχή σεληνιακής εξερεύνησης.

Στην επόμενη αποστολή, το «Άρτεμις ΙΙ» (Artemis II), στον «Ωρίωνα» θα επιβαίνουν τέσσερις αστροναύτες που θα δοκιμάσουν εν πτήσει νέες τεχνολογίες αιχμής, συμπεριλαμβανομένου ενός τερματικού επικοινωνιών με λέιζερ. Η πρώτη αποστολή του «Ωρίωνα» με αστροναύτες στη Σελήνη προβλέπεται να γίνει το 2025 και στον Άρη το 2030.

Ωρίων

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ωρίων (Ωρίωνας) ήταν ο σπουδαιότερος Έλληνας κυνηγός. Για το λόγο αυτό συνόδευε την Άρτεμη στο κυνήγι. Καθώς είχε ήδη δοθεί το όνομα της θεάς του κυνηγιού στο νέο φιλόδοξο πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος της ΝΑSΑ, οι υπεύθυνοι της αποφάσισαν να δώσουν το όνομα του Ωρίωνα στο διαστημικό σκάφος αυτών των αποστολών.

Στην απόφαση των υπευθύνων της ΝΑSΑ έπαιξαν ρόλο και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά του μυθικού Ωρίωνα, πέρα από τη στενή του σχέση με την Άρτεμη. Για παράδειγμα, ότι μετά το θάνατό του έγινε αστερισμός και ότι υπήρξε σπουδαίος κυνηγός. Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της ΝΑSΑ, το διαστημικό σκάφος «Ωρίων» θα είναι επίσης «κυνηγός γνώσης του διαστήματος».

Για τις αποστολές του προγράμματος «Άρτεμις» με τον «Ωρίωνα», η ΝΑSΑ θα χρησιμοποιεί ένα προηγμένο τερματικό επικοινωνίας με λέιζερ. Οι επικοινωνίες λέιζερ χρησιμοποιούν υπέρυθρο φως αντί για παραδοσιακά ραδιοκύματα για την αποστολή δεδομένων από και προς το διάστημα. Η υψηλότερη συχνότητα του υπέρυθρου φωτός επιτρέπει την αποστολή περισσότερων δεδομένων σε μία μόνο μετάδοση στη Γη σε σχέση με παλαιότερες πτήσεις στο διάστημα.

Το σύστημα οπτικών επικοινωνιών έχει τον τίτλο «Ωρίων Άρτεμις ΙΙ» (Orion Artemis II- Orion Exploration Mission-2 Optical Communication Terminal-O2O) και θα επιτρέψει στο πλήρωμα του «Ωρίωνα» να στέλνει πίσω βίντεο 4K και εικόνες υψηλής ανάλυσης. Το O2O θα μεταδίδει επιστημονικά δεδομένα, διαδικασίες, σχέδια πτήσης, επικοινωνίες κ.ά, και θα είναι ένας σύνδεσμος μεταξύ του «Ωρίωνα» και του ελέγχου της αποστολής στη Γη με ρυθμούς έως και 260 Μέγκα-μπάιτς ανά δευτερόλεπτο.

Σύστημα “Λήμνος”

Το τμήμα της ΝΑSΑ που διαχειρίζεται το τερματικό επικοινωνίας με λέιζερ για τον «Ωρίωνα» στο πρόγραμμα «Άρτεμις», φέρει το όνομα LEMNOS, δηλαδή ΛΗΜΝΟΣ.

Η επίσημη ιστοσελίδα της ΝΑΣΑ εξηγεί ότι δόθηκε το όνομα του ελληνικού νησιού σε αυτό το τμήμα της ΝΑSΑ εξαιτίας ενός περιστατικού που είχε συμβεί στο μυθικό Ωρίωνα. Κάποτε ο Ωρίωνας φιλοξενήθηκε στη Χίο από τον ντόπιο βασιλιά Οινοπίωνα, γιο του Διόνυσου και της Αριάδνης. Κατά μία εκδοχή του μύθου και ο Ωρίωνας ήταν Χιώτης. Ο Οινοπίων είναι αυτός που γνώρισε στους ανθρώπους την αμπελουργία και την οινοποιία, κάτι που σχετίζεται και με το όνομά του («αυτός που πίνει κρασί» ή «είναι πλούσιος σε κρασί»).

Μετά το φαγητό ο Οινοπίων κέρασε κρασί στον Ωρίωνα, ο οποίος μέθυσε. Τότε βίασε την κόρη του βασιλιά, τη Μερόπη (σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου ήταν η γυναίκα του Οινοπίωνα). Όταν ο βασιλιάς της Χίου έμαθε τι είχε κάνει ο Ωρίωνας στη Μερόπη τον τύφλωσε και τον πέταξε στη θάλασσα.

Ο Ωρίων βρίσκει το φως του

Κάποια στιγμή ο Ωρίωνας έφθασε στη Λήμνο όπου τον βρήκε Ήφαιστος. Αυτό τον είχε πετάξει εκεί η μητέρα του η Ήρα όταν τον γέννησε στον Όλυμπο. Μόλις τον είδε τρόμαξε από τη ασχήμια του και τον έριξε από τον Όλυμπο με αποτέλεσμα να πέσει στη Λήμνο. Ο Ήφαιστος βρήκε απασχόληση με τη μεταλλουργία χτυπώντας όλη μέρα μέταλλα με τη σφύρα του πάνω σε αμόνι δίπλα στις φωτιές του Μόσυχλου, του ηφαιστείου της Λήμνου.

Έτσι ο Ήφαιστος έφτιαξε κάποια από τα σημαντικότερα έργα μεταλλουργίας και όπλα που αναφέρει η ελληνική μυθολογία.

Όμως ο θεός αυτός δεν ήταν γιατρός και έτσι δεν μπορούσε να θεραπεύσει τον Ωρίωνα. Βοήθησε, ωστόσο, τον τυφλό κυνηγό δίνοντάς του ένα από τους υπηρέτες του, τον Κηδαλίωνα, που τον καθοδήγησε προς τα ανατολικά. Εκεί, βρήκαν τον θεό Ήλιο που έριξε τις ακτίνες πάνω στα μάτια του Ωρίωνα και αποκατέστησε την όρασή του.

Στην επίσημη ιστοσελίδα της ΝΑSΑ λανθασμένα αναφέρεται ότι ο Ωρίωνας βρήκε το φως του στη Λήμνο. Στην πραγματικότητα από εκεί τον έστειλε ο Ήφαιστος να συναντήσει τον Ήλιο για να τον θεραπεύσει, όπως αναφέρει ο ψευδο-Ερατοσθένης στο έργο «Καταστερισμοί», παραπέμποντας σε χαμένο έργο του Ησιόδου «Αστρονομία».

Ελληνική μυθολογία και σύστημα επικοινωνίας με λείζερ!

Παρά ταύτα, οι υπεύθυνοι της ΝΑSΑ αποφάσισαν να τιμήσουν γι’ αυτό το λόγο το ελληνικό νησί δίνοντας το όνομά του στο τμήμα της υπηρεσίας τους που θα προμηθεύσει το διαστημικό σκάφος «Ωρίων» μ’ ένα προηγμένο σύστημα οπτικών επικοινωνιών με λέιζερ. Πρόκειται για το Τμήμα LEMNOS, όνομα που αποτελεί σύνθεση των αρχικών λέξεων του πλήρες ονόματός του: «Laser-Enhanced Mission Communications Navigation and Operational Services».

Το τμήμα LEMNOS θα είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά ενός τεράστιου όγκου δεδομένων από το διαστημόπλοιο στη Γη που θα είναι πολλαπλάσιος αυτού παλαιότερων διαστημικών αποστολών.

Όπως η Λήμνος ήταν η βάση απ’ όπου καθοδηγήθηκε ο Ωρίωνας για να βρει το φως του έτσι και η «Λήμνος» της ΝΑΣΑ θα καθοδηγεί με το σύστημά της το διαστημόπλοιο «Ωρίων».

Μάθημα οικολογίας

Όμως, στο μύθο του Ωρίωνα εκτός από το διάστημα υπάρχει και ένα οικολογικό μάθημα για τους ανθρώπους στη Γη. Ο μυθικός Ωρίωνας, όταν ξαναβρήκε την όρασή του στη Λήμνο, ενώθηκε με τη θεά Άρτεμη και τη μητέρα της, Λητώ, στο κυνήγι τους. Οι συνδυασμένες δεξιότητες αυτών των κυνηγών απείλησαν όλα τα ζώα με εξαφάνιση.

Φοβούμενη για τα παιδιά της, η Γαία, η Μητέρα Γη, έβαλε έναν σκορπιό να τσιμπήσει και να σκοτώσει τον Ωρίωνα. Κατόπιν παράκλησης της Άρτεμης και της Λητούς, ο Δίας τοποθέτησε τον νεκρό Ωρίωνα ανάμεσα στα αστέρια. Έτσι εμφανίστηκε ο αστερισμός του στο Γαλαξία και μακριά απ’ αυτό του Σκορπιού.

Αρχική εικόνα: Η Λήμνος φωτογραφισμένη από δορυφόρο της ΝΑΣΑ το 2014. Πηγή: Wikipedia