Ο πρωτοπόρος Έλληνας αεροπόρος που έριχνε αυτοσχέδιες βόμβες στους Τούρκους. Ο Α. Μωραϊτίνης που σκοτώθηκε σε πτήση ρουτίνας σε ηλικία 27 ετών.

Ο Αριστείδης Μωραϊτίνης τιμήθηκε με παράσημα και επαίνους τόσο από την Βρετανική όσο και από την ελληνική κυβέρνηση για τις πολεμικές του επιδόσεις και για την εκτέλεση επικίνδυνων αποστολών. Ωστόσο, η ζωή του επιφύλασσε ένα άδοξο τέλος, καθώς σκοτώθηκε σε πτήση ρουτίνας σε ηλικία μόλις 27 ετών.

Η αποστολή – σταθμός των θαλάσσιων επιχειρήσεων

Κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου και μετά τη νικηφόρα ναυμαχία της Έλλης, στις 5 Ιανουαρίου 1913, ο οθωμανικός στόλος είχε υποχωρήσει στο στενό των Δαρδανελλίων. Σε μία κρίσιμη στιγμή, η ελληνική ναυτική διοίκηση αποφάσισε να συλλέξει πληροφορίες για την θέση και την κατάσταση του οθωμανικού ναυτικού.

Για την αποστολή επιστρατεύτηκε υδροπλάνο Maurice Farman. Τη θέση του χειριστή ανέλαβε ο αεροπόρος του στρατού Μιχαήλ Μουτούσης. Χρειαζόταν, όμως, και ένας παρατηρητής από το Ναυτικό, προκειμένου να αναγνωρίσει τα εχθρικά πλοία. Τη θέση διεκδίκησε ο Αριστείδης Μωραϊτίδης, ο οποίος και την κέρδισε και μάλιστα με μηδενική πτητική εμπειρία.

Διαβάστε ακόμα: Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος. Η μεγάλη πολεμική εξόρμηση που μεγάλωσε την Ελλάδα. Πως έγινε η ετερόκλητη συμμαχία κατά των Τούρκων και ο ρόλος του Βενιζέλου (χάρτες & φωτο)

Το σχεδιάγραμμα του Αριστείδη Μωραϊτίδη κατά τη διάρκεια της πρώτης αναγνωριστικής αποστολής στα Δαρδανέλλια (Πηγή φωτογραφίας: φωτογραφικό αρχείο Μουσείου Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας)

Το πρωί της 24ης Ιανουαρίου 1913 η αποστολή ξεκίνησε. Το αεροσκάφος αποθαλασσώθηκε και πέταξε διαδοχικά πάνω από τον Ελλήσποντο και την Καλλίπολη. Από ύψος 1.200 μέτρων, ο Μωραϊτίνης αναγνώρισε σημαντικό τμήμα του οθωμανικού στόλου. Αποτύπωσε ό,τι έβλεπε σε ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα. Κατά τη διάρκεια της αναγνωριστικής αποστολής το ελληνικό αεροσκάφος δεχόταν τα πυρά των τούρκικων πυροβολείων. Ο Μωραϊτίνης απάντησε ρίχνοντας τέσσερις αυτοσχέδιες βόμβες, προκαλώντας μικρές ζημιές στην προβλήτα και στο τούρκικο αγκυροβόλιο.

Η αποστολή παραλίγο να καταλήξει σε τραγωδία λίγα λεπτά πριν ολοκληρωθεί, καθώς λόγω μηχανικής βλάβης το αεροσκάφος εκτέλεσε αναγκαστική προσθαλάσσωση. Στην περιοχή έσπευσε το αντιτορπιλικό “Βέλος”, το οποίο ρυμούλκησε το αεροσκάφος και το μετέφερε στο λιμάνι του Μούδρου.

Το αεροσκάφος των Μουτούση και Μωραϊτίνη ρυμουλκείται από το αντιτορπιλικό “Βέλος, μετά την επιτυχή αποστολή του στα Δαρδανέλλια. Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Η συγκεκριμένη αποστολή θεωρείται η πρώτη αεροπορική αποστολή ναυτικής συνεργασίας. Για τις ελληνικές δυνάμεις άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο, καθώς η επιχείρηση απέδειξε τις πολύπλευρες δυνατότητες του αεροπλάνου. Για τον Μωραϊτίνη, η συμμετοχή του στην αποστολή σήμαινε ένα νέο ξεκίνημα, καθώς έκτοτε ασχολήθηκε αποκλειστικά με την αεροπορία.

Η Μοίρα «Ζ» στο αεροδρόμιο του Μούδρου το 1917, που υπηρέτησε και διακρίθηκε ο Αριστείδης Μωραϊτίνης. (Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Από το Ναυτικό στην Αεροπορία

Με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, ο Μωραϊτίνης ήταν από τους πρώτους αξιωματικούς του Ναυτικού που απέκτησαν αεροπορική εκπαίδευση. Μετά το τέλος της εκπαίδευσης, τον Οκτώβριο του 1914, ο ανερχόμενος αεροπόρος αφοσιώθηκε στη λειτουργία σχολής Ναυτικής Αεροπορίας. Σε λιγότερο από ένα χρόνο ανέλαβε τη διοίκηση της Ναυτικής Αεροπορίας, φέροντας πλέον το βαθμό του Υποπλοίαρχου.

Ταυτόχρονα, ήταν και εκπαιδευτής νέων πιλότων. Ο ίδιος ήταν πάντα επικεφαλής των αεροπορικών σχηματισμών, όπου καλούσε και τους εκπαιδευόμενους να συμμετάσχουν στο πεδίο της μάχης, σε πραγματικές συνθήκες πολέμου. Εκείνη την εποχή, οι Έλληνες πιλότοι πραγματοποιούσαν αποστολές πάνω από την κατεχόμενη Θράκη και την ανατολική Μακεδονία.

Η δράση του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ανέπτυξε αξιόλογη πολεμική δράση ως χειριστής καταδιωκτικού, για την οποία και τιμήθηκε από την Αγγλική Κυβέρνηση με το ανώτατο παράσημο του Τάγματος Διακεκριμένης Υπηρεσίας (Distinguished Service Order).

Έλληνες και Βρετανοί αεροπόροι στον Μούδρο το 1917. Ο Μωραϊτίνης κάθεται στα δεξιά.(Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Από τις πιο παράτολμες και επιτυχημένες αποστολές που ανέλαβε στον Α’ Παγκόσμιο, ήταν η αποστολή στην Δράμα. Στις 18 Μαΐου 1917, βομβάρδισε το αεροδρόμιο του Ζέρεβιτς στην Δράμα, η οποία ήταν κατεχόμενη από Γερμανικές και Βουλγαρικές δυνάμεις.

Στην ίδια αποστολή βομβάρδισε και τρεις εχθρικές αμαξοστοιχίες.

Αντίστοιχου μεγέθους και βεληνεκούς ήταν και η βύθιση του γερμανικού θωρηκτού “Γκαίμπεν” τον Ιανουάριο του 1918, όταν προσπάθησε να επιτεθεί στη συμμαχική ναυτική βάση της Ίμβρου, καθώς και η αερομαχία με τον Γερμανό “άσσο” Έμιλ Μάινεκε. Ο Μωραϊτίνης ήταν ένας σταρ των αιθέρων που προκαλούσε τον θαυμασμό ελλήνων και βρετανών. Ήταν όμως πρωτίστως, ένας πατριώτης που εκτελούσε πολεμικές αποστολές σε μια από τις κρισιμότερες δεκαετίες της ελληνικής ιστορίας, όταν η χώρα πολεμούσε για να διπλασιάσει την έκτασή της.

Το τέλος του πολέμου βρήκε τον Μωραϊτίνη Πλωτάρχη με 40 αεροναυτικές περιπολίες, 80 αποστολές βομβαρδισμού, ενώ μετρούσε τουλάχιστον 9 καταρρίψεις. Το γεγονός ότι όλα αυτά γινόταν με ένα νέο και εντυπωσιακό τεχνολογικό επίτευγμα, το αεροπλάνο. ανέβαζε την εκτίμηση στο πρόσωπό του. Η χώρα που γέννησε τον Δαίδαλο, έβρισκε έναν Ίκαρο, που την οδηγούσε μαζί με άλλους τεχνοκράτες, στην νέα εποχή των πολεμικών αναμετρήσεων.

Ταυτόχρονα με την αξιόλογη πορεία του ως αεροπόρος, ο Μωραϊτίνης εργάστηκε και για τη δημιουργία τοπικής αεροπορικής βιομηχανίας. Το όραμά του έγινε πραγματικότητα. Η σχετική μελέτη για την υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στον Βρετανό υποπλοίαρχο Τζων Γουέστον, ενώ ως χώρος για την εγκατάσταση του εργοστασίου επιλέχθηκε τμήμα του ζωολογικού κήπου Παλαιού Φαλήρου. Οι συνεχείς πολεμικές συρράξεις δεν επέτρεψαν την άμεση λειτουργία του. Όμως, το 1925, όλα ήταν έτοιμα. Εκείνη ήταν η πρώτη χρονιά λειτουργίας του εργοστασίου που έφερε την ονομασία “Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών”.

Το άδοξο τέλος

Στις 22 Δεκεμβρίου 1918 ο Μωραϊτίνης εκτελούσε μια συνηθισμένη πτήση από την Θεσσαλονίκη στην Αθήνα. Το αεροπλάνο του συνετρίβη πιθανότατα λόγω κακών καιρικών συνθηκών στη περιοχή του Ολύμπου. Εκεί που στο μέλλον και άλλα αεροπλάνα έπεσαν λόγω του καιρού. Το βουνό των θεών, επιβεβαίωσε τον μύθο του Ίκαρου. Πιθανολογείται ότι ο έλληνας πιλότος δεν ήταν εξοικειωμένος με τον τύπο του αεροπλάνου που πετούσε και ότι αρνήθηκε να τον συνοδεύσει γάλλος μηχανικός. Παρά τις έρευνες δεν βρέθηκε ποτέ οποιοδήποτε ίχνος από το σκάφος του.

Ωστόσο η αεροπορική ιδέα για την οποία τόσο εργάστηκε, ρίζωσε και βρήκε πολλούς ταλαντούχους και οραματιστές, που αφομοίωσαν την κληρονομιά του και συνέχισαν το έργο του. Η Ελλάδα δεν είχε την πολυτέλεια να μείνει πίσω στην νέα εποχή, του “τρίτου όπλου” και δεν έμεινε.

Διαβάστε επίσης στη ΜτΧ: Τι είναι ο νόμος του Μέρφυ και ποιος ήταν ο αξιωματικός που διατύπωσε τον περίφημο νόμο κατά τη διάρκεια πειραμάτων στην αεροπορία; Τελικά έπεσε θύμα του νόμου του