Από zippo και σουγιάδες μέχρι χαβανέζικα πουκάμισα και μυτερές μπότες. Η περίφημη αμερικάνικη αγορά την οποία ξεκίνησαν οι ναύτες του έκτου στόλου

Πηγή: Πειραιόραμα

Ένα παράξενο εμπόριο αμερικανικών ειδών εμφανίστηκε στον Πειραιά, το 1946. Ανάμεσα στα μαγαζιά του γνωστού ενδιαφέροντος που έγραψαν με την ύπαρξή τους την ιστορία της Τρούμπας, άρχισαν να εμφανίζονται έμποροι που πωλούσαν είδη αμερικανικής προέλευσης, τα οποία αμέσως γίνονταν περιζήτητα.

Tο εμπόριο αναπτύχθηκε κυρίως στην οδό Φίλωνος, όπου ήταν εγκατεστημένα τα μπαρ και τα νάιτ κλαμπ στα οποία σύχναζαν οι ναύτες του έκτου αμερικανικού στόλου, καθώς επί της οδού Νοταρά βρίσκονταν οι οίκοι ανοχής.

Επρόκειτο για πραγματικό παρεμπόριο χιλιάδων μικροαντικειμένων που γίνονταν ανάρπαστα καθώς αρκούσε και  μόνο που έφερναν πάνω τους τον αέρα της μακρινής Δύσης.

Στην αρχή, σε κάποιους πάγκους ή κάτω στο πεζοδρόμιο, απλωμένα σε κουβέρτες και χαρτόνια, εμφανίστηκαν εκατοντάδες μικροαντικείμενα αμερικανικής προέλευσης που ξεφύτρωναν μέσα από τις τσέπες των ναυτών. Πολύ γρήγορα, πέρασαν στα γνωστά ψιλικά όπου, μαζί με τσιγάρα, έβλεπες να κρέμονται μπρελόκ του στόλου και άλλα μικροαντικείμενα.

Οι αμερικανοί ναύτες που το γνώριζαν αυτό, φρόντιζαν πριν αποβιβαστούν στον Πειραιά να έχουν πάνω τους αναπτήρες τύπου zippo, τσιγάρα, σουγιάδες, ζώνες, αγκράφες κι οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος.

Η τιμή τους ανέβαινε αν έφεραν πάνω τους τη σημαία των ΗΠΑ καθώς αυτό πιστοποιούσε την αυθεντική προέλευσή τους. Οι κεφαλές Ινδιάνων και βουβαλιών της Άγριας Δύσης είχαν τη τιμητική τους. Ινδιάνικες πίπες “ειρήνης”, φτερά, μπότες του Far West μυτερές στο μπροστινό τους μέρος, σπιρούνια, δερμάτινα μπουφάν με κεντημένο στο πίσω μέρος τους τον αμερικανικό αετό, ήταν τα πιο συνηθισμένα είδη που μπορούσε κάποιος να βρει.

Δίπλα σε αυτά, υπήρχαν κι άλλα που δεν τα έφερναν αμερικανοί ναύτες, αλλά τα έστελναν, με δέματα, οι συγγενείς Ελλήνων που είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Οι Πειραιώτες θεωρούσαν ανόητα κάποια πράγματα που τους έστελναν οι συγγενείς μετανάστες από την Αμερική και γνώριζαν ότι στη Φίλωνος θα μπορούσαν να τα ξεφορτωθούν και μάλιστα έναντι αμοιβής.

Πολύχρωμα χαβανέζικα πουκάμισα, περίεργα στενά καπελάκια, πράσινα παπούτσια,  παντελόνια σε έντονα χρώματα, ζώνες με τεράστιες αγκράφες που απεικόνιζαν το κεφάλι Ινδιάνου ή ενός βούβαλου, λάμβαναν την άγουσα κατευθείαν στους εμπόρους της Φίλωνος, εν μέσω κοροϊδιών των μελών της οικογένειας που μόλις έπαιρναν το δέμα έλεγαν “καλώς ήρθε το δολάριο”, καθώς ήταν βέβαιοι ότι τίποτα το χρήσιμο δεν θα έβρισκαν μέσα σε αυτό.

Συχνά, τα πληρώματα έβγαιναν φέροντας πολιτικά ρούχα, ειδικά για να πετύχουν καλύτερη πώληση των εμπορευμάτων τους. Τότε τα πιτσιρίκια της γειτονίας έτρεχαν πίσω τους προκειμένου να εξασφαλίσουν μια φανταστική τσίχλα, που συνήθως διέθεταν οι Αμερικανοί. Η “μαρίδα” της εποχής ταυτίζοντας τους Αμερικανούς με το ξύλο που έπεφτε σωρηδόν στις ταινίες τύπου “γουέστερν”, όταν έβλεπαν να περνούν από μπροστά τους πρότειναν τις γροθιές τους, όχι από εχθρική διάθεση, αλλά ψάχνοντας να βρουν τρόπο επικοινωνίας.

Υπήρχε και τρίτη δίοδος για την προμήθεια και πώληση αναλόγων ειδών. Ήταν τα εμπορεύματα βοήθειας της ΟΥΝΡΑ, τα οποία με κάποιο μαγικό τρόπο κατέληγαν εκεί.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, δηλαδή περίπου 15 χρόνια μετά την πρώτη άφιξη Αμερικανών στον Πειραιά, τα καταστήματα “Αμερικανικής Αγοράς” άρχισαν να εμφανίζονται επίσημα, ειδικά μετά τη λεωφόρο της Δευτέρας Μεραρχίας, εκεί που η Φίλωνος συνέχιζε για να πιάσει τη Λεωφόρο Γεωργίου Α’.

Από εκεί, δηλαδή, που τελείωνε η Φίλωνος “του έρωτα” -στη Λεωφόρο 2ας Μεραρχίας- άρχιζε η Φίλωνος του “αμερικανικού εμπορίου”. Τα καταστήματα αυτά έφτασαν να είναι τόσα πολλά ώστε μια εποχή, δεν υπήρχε χώρος ελεύθερος προς ενοικίαση.

Αρκετά από τα “παπουτσάδικα” που μέχρι σήμερα υπάρχουν στην Φίλωνος, κουβαλούν το παρελθόν της “Αμερικανικής Αγοράς”.

Αν και λεγόταν “αμερικανική” δεν ήταν αποκλειστικά τα αντικείμενα από εκεί, καθώς οι ναύτες που αποβιβάζονταν στον Πειραιά, έκαναν στην ουσία διαμετακόμιση των προϊόντων ανά την Μεσόγειο – αγόραζαν δηλαδή πράγματα φθηνά από τη Βηρυτό και τα πουλούσαν ακριβότερα στον Πειραιά και το αντίθετο.

Στην ουσία, η έκφραση σε “έπιασαν αμερικανάκι” δηλαδή “κορόιδο”, ήταν σχετική, καθώς τα δολάρια που σπαταλούσαν οι Αμερικανοί ναύτες, δεν προέρχονταν από την υπηρεσία τους, αλλά από αντικείμενα που είχαν μεταπωλήσει και μάλιστα ακριβά, λίγο πριν αρχίσουν τις βόλτες στα μπαρ.

Καλοκαιρινά παντελόνια από τη Βηρυτό, μπιμπελό από την Ιαπωνία, αρώματα από Γαλλία, κάλτσες από τη Τουρκία, κουβέρτες από τη Χάιφα, δερμάτινα είδη από την Αλεξάνδρεια και πολλά, φυσικά, από τη Νέα Υόρκη τα οποία ήταν και τα πιο ακριβά.

Η έκρηξη σε καταστήματα “Αμερικάνικης Αγοράς” έγινε το 1958 όταν η Αγορανομία Πειραιώς κατέγραψε την ύπαρξη 30 καταστημάτων αυτού του είδους στην οδό Φίλωνος και στους γύρω δρόμους, τα οποία πωλούσαν 5.000 διαφορετικά είδη!

Σταδιακά, το εμπόριο της “Αμερικάνικης Αγοράς” επεκτάθηκε από τη Φίλωνος σε όλο τον Πειραιά, ακόμα και στις γειτονιές του, κατά προτίμηση σε υπόγεια που είχαν φθηνό ενοίκιο. Από τον Πειραιά μεταφέρθηκε σε όλη την Ελλάδα και έγινε μόδα για τη νεολαία της εποχής. Μόδα που ξεκίνησε από παρεμπόριο αμερικανών ναυτών στην οδό Φίλωνος.

Πολλοί αγόραζαν ρούχα μόνο από καταστήματα “Αμερικάνικης Αγοράς”, ενώ η εξεύρεση στέγης στην Φίλωνος ήταν πλέον αδύνατη. Πετυχημένος έμπορος μετέτρεψε το αρωματοπωλείο του σε κατάστημα αμερικανικών ειδών . Το παράδειγμά του ακολούθησαν πολλά υποδηματοποιεία.

Την αύξηση του τζίρου και της ζήτησης δεν μπορούσαν πλέον να καλύψουν οι αμερικανοί ναύτες με τις τσίχλες, τα μπουκαλάκια με τις κολόνιες, τις τσατσάρες και τους σουγιάδες που συνήθως κουβαλούσαν πάνω τους. Τότε οι έμποροι σκέφτηκαν την πατέντα του θείου από την Αμερική!

Καθώς η τελωνειακή νομοθεσία ήταν αυστηρή, με υψηλά τα τέλη εκτελωνισμού εισαγόμενων προϊόντων, είχαν μάθει τις ποσότητες και το βάρος των δεμάτων που ήταν επιτρεπτό να εισάγουν από “συγγενή” τους που ζούσε μόνιμα στην Αμερική.

Κάθε μήνα κατέφθαναν στο Ταχυδρομείο του Πειραιά 2.500 δέματα αεροπορικώς από την Αμερική ενώ άλλα 1.500 έφταναν ακτοπλοϊκώς. Δηλαδή, 4.000 δέματα το μήνα, 48.000 δέματα το χρόνο αποτελούσαν πια μια σταθερή ροή εισαγωγής ειδών για τροφοδοσία της διαρκώς αυξανόμενης σε όγκο και ζήτηση “Αμερικάνικης Αγοράς”.

Στη δεκαετία που άκμασε το εμπόριο αυτό (1958 – 1968) εισήχθησαν 480.000 δέματα από την Αμερική!

Το εμπόριο των αμερικανικών ειδών εισήλθε σε ακόμη μεγαλύτερο επίπεδο, όταν άρχισαν να γίνονται κανονικές εισαγωγές ιματισμού από τη Νέα Υόρκη, το Σικάγο και τις άλλες αμερικανικές μεγαλουπόλεις.

Η περίοδος εκείνη υπήρξε δύσκολη για τα εμπορικά καταστήματα της Λεωφόρου Κωνσταντίνου (σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου) και της Λεωφόρου Γεωργίου Α’ των οποίων η πελατεία πλέον ήταν μόνο μεγάλης ηλικίας.

Κάθε υποψήφιος αγοραστής που πήγαινε στην Φίλωνος για να αγοράσει αμερικανικά προϊόντα, δεν μπορούσε να καταλάβει ότι τόσα πολλά είδη προς πώληση δεν θα ήταν δυνατόν να προμηθευτούν τα καταστήματα απλά και μόνο από τους ναύτες!

Από  εδώ ξεκίνησε και η μόδα των μαγιό τύπου “Καταλίνα”, που από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 άρχισαν να γίνονται περιζήτητα στην Ελλάδα.

Η “αμερικάνικη αγορά” πέθανε στην κυριολεξία στη Φίλωνος, την περίοδο της επταετίας όταν τα μαγαζιά της Τρούμπας έκλεισαν αλλά και ο έκτος στόλος αραίωσε τις εμφανίσεις του στο λιμάνι του Πειραιά. Μαζί με τους αμερικανούς ναύτες έπαψαν να επισκέπτονται την Τρούμπα και οι πελάτες της “αμερικάνικης αγοράς” αφού στο μυαλό κάποιων κυριαρχούσε η αντίληψη ότι το εμπόρευμα των αποθηκών προερχόταν αποκλειστικά και μόνο από τους ναύτες.

Η μόδα που είχε ξεκινήσει από την Φίλωνος μεταλαμπαδεύτηκε σε αρκετούς δρόμους του Πειραιά, στους οποίους αποθήκες σε ημιυπόγεια και υπόγεια έφεραν πινακίδες με την ένδειξη “αμερικάνικη αγορά” μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’80.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:  Η “κατάρα” της οικίας Μιαούλη στον Πειραιά που χτίστηκε μπροστά από τον Άγιο Σπυρίδωνα. Ο ναύαρχος του ’21 πέθανε πριν ολοκληρωθεί και όποιος κατοίκησε εκεί είχε άδοξο τέλος