Πώς εισέπρατταν τους φόρους πριν δημιουργηθεί η τελωνειακή υπηρεσία. Από τους Τελώνες στο e-customs και την πάταξη του λαθρεμπορίου. Ποια ήταν η Ταρίφα

Φέτος συμπληρώνονται 190 χρόνια από τη «σύσταση» της Τελωνειακής Υπηρεσίας, 190 χρόνια ιστορίας συνυφασμένης με την ιστορία του νεοελληνικού κράτους.

Με το (1018) ΙΔ΄ Ψήφισμα του Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια, της 25ης Μαρτίου 1830 «Περί Τελωνειακού Οργανισμού», η Τελωνειακή Υπηρεσία αποτελεί επίσημα την πρώτη και βασικότερη κρατική υπηρεσία μαζί με τον τακτικό στρατό και το πολεμικό ναυτικό.

Οι Τελώνες της ιστορίας

Στην αρχαιότητα, η ανάπτυξη του ανταλλακτικού θαλάσσιου εμπορίου και ειδικότερα οι ανάγκες διαχείρισης και εισαγωγής, κατά κύριο λόγο, του σίτου, που υπόκειτο στην επιβολή δασμού, οδήγησαν στην δημιουργία τελωνειακών υπηρεσιών. Λόγω έλλειψης κρατικού μηχανισμού είσπραξης τελών – φόρων, το σχετικό δικαίωμα εκμισθωνόταν από την Πόλη – Κράτος, με πλειοδοτική δημοπρασία, στους «τελώνες». Οι τελώνες της αρχαιότητας δεν ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, όπως σήμερα, αλλά ιδιώτες, οι οποίοι αγόραζαν τους φόρους από το δημόσιο διά μέσου πλειοδοτικής δημοπρασίας και στην συνέχεια τους εισέπρατταν από τους πολίτες.

Όπως μαρτυρά η ετυμολογική ανάλυση της λέξης  («Τέλος» και  «Ωνούμαι»), ο τελώνης ήταν ο «αγοραστής» του δικαιώματος είσπραξης των κρατικών τελών. Το επάγγελμα του τελώνη περιγράφεται ιδιαιτέρως και στην Καινή Διαθήκη από τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Ματθαίο, τον πρώτο γνωστό τελώνη και προστάτη των τελωνειακών υπαλλήλων, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 16 Νοεμβρίου.

Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία,  τα Διαπύλια τέλη, τα Διαγώγια τέλη και οι δασμοί συνιστούσαν τις βασικές προσόδους του Βυζαντινού  Κράτους ενώ ειδικοί υπάλληλοι και αξιωματούχοι, όπως οι octavarioi, οι comites commerciorum, αποτελούσαν τους τελωνειακούς υπαλλήλους της βυζαντινής περιόδου.

Επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας τα Τελωνεία συνιστούσαν κρατικούς οργανισμούς, ενώ χαρακτηριστική ήταν η επιβολή υψηλών τελωνειακών δασμών, ιδίως σε προϊόντα υψηλής εμπορικότητας, όπως τα μπαχαρικά και το μετάξι. Αργότερα θεσπίστηκαν και άλλοι φόροι πλην των δασμών εισαγωγής και εξαγωγής, όπως το bit’ at.

Μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 και το πρώτο Σύνταγμα της Επιδαύρου, το 1823 θεσπίστηκε το πρώτο ελληνικό δασμολόγιο και άρχισε η επίσημη λειτουργία της Τελωνειακής Υπηρεσίας. Οι τελωνειακοί της εποχής σήκωσαν όλο το βάρος της συλλογής των φόρων σε χρήμα, ώστε να καλυφθούν οι μεγάλες ανάγκες της Επανάστασης. Η είσπραξη των φόρων γινόταν μέσω της εκμίσθωσης του δικαιώματος σε επιφανή πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας.

Νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος – Πρώτος Οργανισμός Τελωνειακής Υπηρεσίας

Με το (1018) ΙΔ΄ της 25ης Μαρτίου 1830 «Περί Τελωνειακού Οργανισμού» Ψήφισμα του Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια, τα  Ελληνικά Τελωνεία αποκτούν τον πρώτο τους οργανισμό και εισάγονται οι πρώτες σπερματικές τελωνειακές διατάξεις σχετικά με την «εισαγωγή» και «εξαγωγή» των «εμπορικών ειδών», το «τελώνιο» εισαγωγής και εξαγωγής, το «λαθρεμπόριο», κυρώνεται το τελωνειακό Δασμολόγιο με το όνομα Διάταξις (ΤΑΡΙΦΑ) Τελωνείου και συμπεριλαμβάνεται ο “Τελωνειακός Σύνδεσμος” (όπως ονομάστηκε το σύνολο των Τελωνείων του κράτους που μέχρι τότε τελούσαν υπό τουρκική Διοίκηση).

Την επίσημη ίδρυση του Τελωνειακού Οργανισμού ακολουθεί η ίδρυση των πρώτων τελωνείων της ελεύθερης Ελλάδας. Το πρώτο σύγχρονο Ελληνικό Τελωνείο ιδρύεται στη Σύρο στις 25-3-1833. Ακολουθεί του Πειραιά στις 22/3/1835, του Ναυπλίου στις  28/3/1835 και το 1835 των Πατρών. Στη συνέχεια συστήνονται και άλλα Τελωνεία, Υποτελωνεία, τελωνειακοί Σταθμοί και τελωνειακά φυλάκια ενώ με την προσάρτηση και των λοιπών περιοχών της Ελλάδας, η Τελωνειακή Υπηρεσία γιγαντώνεται και η εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας επεκτείνεται σε όλη την Ελλάδα.

Το Μουσείο

Αξίζει να αναφερθεί η ύπαρξη Μουσείου Τελωνειακής Ιστορίας στο Βόλο, που εγκαινιάστηκε την 29η Ιουνίου 2007, και αποτελεί το πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα μουσείο τελωνειακής ιστορίας σε όλη τη χώρα. Η έκθεση περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, χρηστικά αντικείμενα παλαιότερων εποχών όπως πλάστιγγες, άμβυκες, συσκευές επικοινωνίας, υπηρεσιακές στολές παλαιότερων δεκαετιών, σφραγίδες, φωτογραφίες άλλων τελωνείων ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκθέματα όπως η σημαία του Τελωνείου Σμύρνης.

Η Τελωνειακή Υπηρεσία σήμερα

Μέσα σε αυτά τα 190 χρόνια οι αρμοδιότητες της Τελωνειακής Υπηρεσίας έχουν μεταβληθεί σε ακολουθία με τις ανάγκες της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας-κοινωνίας. Σύμφωνα με το βασικό εθνικό νομοθέτημα (Ν.2960/2001 -«Εθνικός Τελωνειακός Κώδικας»), αποστολή (επιγραμματικά) της Τελωνειακής Υπηρεσίας είναι η προστασία των εθνικών και των ενωσιακών οικονομικών συμφερόντων, η συλλογή και αύξηση των δημοσίων εσόδων (δασμοί, ΕΦΚ, ΦΠΑ, πρόστιμα), ο έλεγχος στα σημεία εισόδου-εξόδου του κοινοτικού τελωνειακού εδάφους, η δίωξη του λαθρεμπορίου καυσίμων, αλκοολούχων, καπνικών και εν γένει η καταπολέμηση των τελωνειακών παραβάσεων και της λαθρεμπορίας.

Ακόμα η διευκόλυνση του νόμιμου εμπορίου, ο έλεγχος της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, προϊόντων πνευματικής ιδιοκτησίας πειρατικών προϊόντων, προϊόντων παραποίησης ή απομίμησης, ασέμνων ειδών, ο έλεγχος παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, ψυχοτρόπων ή τοξικών ουσιών, προδρόμων ουσιών, όπλων, εκρηκτικών, πυρηνικών υλικών, ο έλεγχος κεφαλαίων προερχόμενων από οικονομικές εγκληματικές δραστηριότητες και ρευστών διαθεσίμων και κατ’ επέκταση η καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος, η προστασία του περιβάλλοντος, της διακίνησης ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας, η προστασία της δημόσιας υγείας και της ασφάλειας κ.α.

Στα πλαίσια αυτά ο τελωνειακός υπάλληλος είναι επιφορτισμένος με ειδικά καθήκοντα, καλείται να υπηρετήσει σε αεροδρόμια, σύνορα, λιμάνια αλλά και στα εσωτερικά τελωνεία και να εργασθεί σε αντίξοες συνθήκες, 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, να εκτελέσει τελωνειακές εργασίες εκτός των τελωνειακών καταστημάτων και εκτός του συνηθισμένου ωραρίου εργασίας, να φέρει εις πέρας ένα δύσκολο και απαιτητικό διωκτικό και ελεγκτικό έργο, ερχόμενος αντιμέτωπος καθημερινά με τους κινδύνους του «δρόμου» ακόμη και με το οργανωμένο έγκλημα.

Ευρωπαϊκή και Διεθνής «διάσταση» της Τελωνειακής Υπηρεσίας

Η υπογραφή το 1961 της Συμφωνίας Σύνδεσης μεταξύ της Ελλάδας και της νεοϊδρυθείσας τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ.), η  εν συνεχεία πλήρης ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα  τo 1981 και η μετέπειτα πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση και ολοκλήρωση είχε ως αποτέλεσμα την σταδιακή «ευρωπαϊκοποίηση» της Τελωνειακής Υπηρεσίας.

Σήμερα το ηλεκτρονικό τελωνείο (e-customs) και το ηλεκτρονικό περιβάλλον τελωνειακών συναλλαγών αποτελεί πραγματικότητα, ενώ με τον ισχύοντα Ενωσιακό Κώδικα (Καν. 952/2013) η εναρμόνιση του κοινοτικού δίκαιου συναντά την άμεση και σχεδόν καθολική εφαρμογή της στο χώρο της τελωνειακής νομοθεσίας.

Η συνεχής σύναψη διεθνών συμβάσεων σε θέματα τελωνειακού ενδιαφέροντος καθιστά την Τελωνειακή Υπηρεσία «παγκόσμια» Υπηρεσία. Επιπλέον, από το 1951 η Ελληνική Τελωνειακή Υπηρεσία αποτελεί (ιδρυτικό) μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Τελωνείων.

Ο προστάτης των τελωνειακών υπαλλήλων σε όλη την Ευρώπη, ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος, πριν γίνει μαθητής του Κυρίου Ιησού Χριστού, ονομαζόταν Λευίς και ασκούσε το επάγγελμα του τελώνη για λογαριασμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Ματθαίος δεν δίστασε να εγκαταλείψει τα πάντα για να ακολουθήσει το Χριστό κάποιες πηγές αναφέρουν  ότι υπέστη μαρτυρικό θάνατο ενώ άλλες ότι πέθανε σε βαθιά γεράματα. Στον Απόστολο Ματθαίο αποδίδεται η συγγραφή του πρώτου κατά σειρά Ευαγγελίου στα αραμαϊκά, από τα συνολικά 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης το 64 μ.Χ.

αρχική εικόνα: αρχείο Κ. Κοροντζή

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: H παραβολή του Τελώνη. Γιατί ο Θεός συγχώρεσε τον Τελώνη και απέρριψε τον Φαρισαίο