Από τους Αργοναύτες στο αρχαιότερο άθικτο ναυάγιο πλοίου. Ποια ήταν η πορεία του στη Μαύρη θάλασσα και γιατί επιβεβαιώνει ότι η Αργώ δεν ήταν απλά ένας μύθος

“Ο ναυτικός δρόμος που πιθανόν ακολούθησε το αρχαιοελληνικό πλοίο είναι από το βόρειο άκρο του Βοσπόρου”. Αυτή είναι η εκτίμηση του γεωλόγου, Δημήτρη Σακελλαρίου για το αρχαιοελληνικό πλοίο που εντοπίστηκε στην Μαύρη θάλασσα και θεωρείται το αρχαιότερο άθικτο ναυάγιο που έχει εντοπιστεί ποτέ.

Ο έλληνας ερευνητής του ωκεανογραφικού κέντρου ΕΛΚΕΘΕ, συμμετέχει στην διεθνή έρευνα και μίλησε στη Μηχανή του Χρόνου για την πιθανή πορεία του πλοίου. Εκτιμά ότι το πλοίο ξεκίνησε  από τη Μεσόγειο, πέρασε τη θάλασσα του Μαρμαρά και βρέθηκε στη Μαύρη Θάλασσα. Ακολούθησε πορεία κατά μήκος των ακτών της σημερινής Βουλγαρίας.

“Είναι πιθανό να ακολουθούσε διαδρομή προς τη Ρουμανία ή την Ουκρανία και θα μπορούσε να πηγαίνει προς την αρχαία Οδησσό”, επισημαίνει ο κ. Σακελλαρίου.

Το αρχαιοελληνικό πλοίο μήκους 23 μέτρων ναυάγησε σε ένα πέρασμα της Μαύρης Θάλασσας, περίπου 80 χιλιόμετρα μακριά από τη παραθαλάσσια βουλγάρικη πόλη, Μπουργκάς.

Εκεί εντοπίστηκε από την ομάδα Βlack Sea MAP σε βάθος περίπου 1,6 χλμ. Χρονολογείται τουλάχιστον πριν από 2.400 έτη και όπως δείχνουν οι καταγραφές βρίσκεται σε άριστη κατάσταση.

Η πιθανή διαδρομή του πλοίου θυμίζει την πορεία της μυθικής Αργοναυτικής Εκστρατείας που αποτέλεσε την πιο διάσημη αναφορά ναυσιπλοίας  της αρχαιότητας σε ανοιχτή θάλασσα. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ιάσωνας με τους συντρόφους του ταξίδεψαν με την Αργώ, το προϊστορικό πλοίο που σηματοδότησε την αρχή των μεγάλων ταξιδιών, από την Ιωλκό (τον σημερινό Βόλο) προς την Κολχίδα στην σημερινή Γεωργία.

Η Αργώ δηλαδή ταξίδευσε προς την ανατολική Μαύρη Θάλασσα, ενώ το αρχαιοελληνικό πλοίο που ναυάγησε ταξίδευε προς τη βόρεια πλευρά της Μαύρης Θάλασσας. Οι σύγχρονες έρευνες συμπληρώνουν το ταξίδι της επιστροφής των Αργοναυτών με άλλη πορεία προς βορρά προς την περιοχή του ναυαγίου και ενισχύουν το μέγα άθλο των πρώτων θαλασσοπόρων. Γιατί πιθανότητα ο μύθος είχε πραγματικά στοιχεία, τα οποία επιβεβαίωσε αργότερα η επιστήμη με την έρευνά της.

Τα αρχαία χρόνια όλη η ακτογραμμή της Μαύρης Θάλασσας ήταν γεμάτη με αρχαιοελληνικές αποικίες. Ο Εύξεινος Πόντος υπήρξε πολυσύχναστος υδάτινος δρόμος για εμπορικές συναλλαγές και σημαντικό σταυροδρόμι του αρχαίου κόσμου: των Βαλκανίων στη Δύση, των Ευρασιατικών στενών στο Βορρά, του Καύκασου και της Κεντρικής Ασίας στην Ανατολή, της Μικράς Ασίας και της Μεσοποταμίας στο Νότο και της Ελλάδας στα Νοτιοδυτικά. Φυσικά στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν αυτοί οι γεωγραφικοί διαχωρισμοί και πολλές περιοχές είχαν άλλες ονομασίες.

Το σκαρί διασώθηκε από την έλλειψη οξυγόνου 

Η ιδιαιτερότητα του αρχαιοελληνικού ναυαγίου της Μαύρης Θάλασσας είναι ότι το ξύλινο σκαρί εντοπίστηκε άθικτο. Ο Εύξεινος Πόντος προσφέρεται για τέτοιου είδους ευρήματα, καθώς είναι το μεγαλύτερο μη οξυγονωμένο θαλάσσιο σύστημα, όπως εξηγεί ο Δημήτρης Σακελλαρίου.

“Δεν υπάρχει οξυγόνο κάτω από τα 100 μέτρα βάθος στα πιο βαθιά νερά. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν οι οργανισμοί που καταναλώνουν το ξύλο, όταν αυτό είναι μες στη θάλασσα. Έτσι το σκαρί δεν διαλύεται. Επομένως ό,τι βυθιστεί στη Μαύρη Θάλασσα και είναι σε βάθος μεγαλύτερο από 100 μέτρα διατηρείται αιώνια”.

Το εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του ναυαγίου είναι το σκαρί του. Μέχρι στιγμής τέτοια σκάφη υπήρχαν σε αναπαραστάσεις αμφορέων. Μία από αυτές είναι με τον Οδυσσέα στο περίφημο «Βάζο Σειρήνων» που εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο. Στο αριστούργημα κεραμικής, γνωστό και ως Siren Vase που χρονολογείται στο 480-470 π.Χ, απεικονίζεται ο Οδυσσέας δεμένος οπισθάγκωνα στο κατάρτι του σκάφους για να αποφύγει το τραγούδι από τις Σειρήνες. Η πρωτιά είναι ότι εντοπίστηκε άθικτο αυτό το σκαρί που δεν έχει ξαναβρεθεί σε ναυάγιο.

Το αρχαιότερο άθικτο ναυάγιο

Το αρχαιοελληνικό ναυάγιο της Μαύρης Θάλασσας είναι το αρχαιότερο άθικτο που έχει εντοπιστεί. Δεν είναι το αρχαιότερο χρονολογικά. Την πρωτιά έχει το ναυάγιο στο Δοκό Αργοσαρωνικού, που χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο (2700-2200/2100 π.Χ.).

Τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των ναυαγίων πιστοποιούν μάλιστα τις διαφορές στη χρονολογία τους. Το εμπορικό πλοίο που ναυάγησε στο Δοκό είχε τα χαρακτηριστικά των πλοίων της εποχής του Χαλκού. Ήταν κωπήλατο, με ελαφρύ σκαρί, χωρίς πανιά.

Η επανάσταση στη ναυπηγική ήρθε με τη χρήση του ιστίου περίπου στο τέλος της 3ης και τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. Με το ιστίο τα πλοία κατάφερναν να διασχίζουν μεγαλύτερες αποστάσεις σε συντομότερο χρονικό διάστημα.

Αυτά τα νέα χαρακτηριστικά διέθετε το αρχαιοελληνικό ναυάγιο της Μαύρης Θάλασσας. Εντοπίστηκε με το κατάρτι, το πηδάλιο και τις θέσεις των κωπηλατών άθικτα σε βάθος λίγο μεγαλύτερο του ενός μιλίου (1.600 μέτρων) κάτω από την επιφάνεια.

Στο ναυάγιο δε βρέθηκε κανένα ακόμα στοιχείο για το φορτίο και το πλήρωμα. Το φορτίο είναι πιθανόν ότι βρίσκεται καλυμμένο από τη λάσπη και γι αυτό δεν υπάρχει εικόνα για το τι μετέφερε.

“Αν γίνει νέα αποστολή με κάποιο υποβρύχιο όχημα είναι πιθανό να γίνει μια μικρή ανασκαφή με την οποία θα απομακρυνθεί η λάσπη και έτσι θα αποκαλυφθεί το φορτίο”, εξήγησε ο Δημήτρης Σακελλαρίου.

Θεωρητικά το ναυάγιο μπορεί να ανελκυθεί. Οι επιστήμονες ωστόσο με την εμπειρία προηγούμενων ανελκύσεων θεωρούν ότι κινδυνεύει να διαλυθεί όταν έρθει σε επαφή με το οξυγόνο. Η συντήρηση ξύλινων ναυαγίων είναι πολύ δύσκολη και μέχρι στιγμής φαίνεται ότι είναι ανεπιτυχής.

Μαριάννα Χιονά

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Τριήρης. Γιατί δεν βρέθηκε ποτέ ναυάγιο από το κυρίαρχο πολεμικό πλοίο της αρχαιότητας. Ποια χαρακτηριστικά το καθιστούσαν ανίκητο