Το “κουτούπωμα” βγήκε από την Κηφισιά; Η βίλα του βουλευτή Κουτούπη, που έγινε ξενοδοχείο έρωτα και τώρα αναξιοποίητο μουσείο

Στην περιοχή της Κάτω Κηφισιάς, κοντά στο 2ο Νηπιαγωγείο, στέκει μια όμορφη και επιβλητική βίλα.

Θυμίζει κάστρο και, παρότι αποκαταστάθηκε με επένδυση της Περιφέρειας Αττικής ύψους 2,3 εκατομμυρίων ευρώ δεν έχει ακόμα ανοίξει τις πόρτες στο κοινό. Επρόκειτο να στεγάσει την Αρχαιολογική Συλλογή Κηφισιάς, αλλά παραμένει κλειστή και ως εκ τούτου αναξιοποίητη.

Πρόκειται για τη βίλα Κουτούπη, η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή ανήκε στον βουλευτή και συνεργάτη του Ελευθέριου Βενιζέλου, Θαλή Κουτούπη.

Η έπαυλη έχει συνδεθεί με το αγνώστου ετυμολογίας ρήμα “κουτουπώνω“, που σημαίνει “επιβάλλω τις ερωτικές μου διαθέσεις“, συνήθως απέναντι σε γυναίκα.

Αν και για μια περίοδο λειτούργησε ως ξενοδοχείο για ερωτευμένα ζευγάρια, η λέξη δεν προήλθε ακριβώς από εκεί.

“Προέκυψε σε μια χαριτωμένη στιχομυθία στη Βουλή μεταξύ του Θαλή Κουτούπη κι ενός πολιτικού του αντιπάλου και όχι από τη χρήση του σπιτιού ως ξενοδοχείου“, έχει αναφέρει ο εγγονός του Θαλή Κουτούπη, ο οποίος έχει το ίδιο ονοματεπώνυμο.

Η ιστορία της βίλας στην Κατοχή

Σύμφωνα με το αρχείο του τότε Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ), το διώροφο κτήριο ορθογωνικής κάτοψης, που από μακριά παραπέμπει σε κάστρο, χτίστηκε γύρω στο 1910.

Διαθέτει υπόγειο, έχει συνολικό εμβαδόν 538,5 τετραγωνικά μέτρα και ξεχωρίζει τόσο για τον πύργο του με την εσωτερική σκάλα όσο και για τις καμάρες που περιβάλλουν τον εξώστη της εισόδου.

Σύμφωνα με τον Θαλή Κουτούπη τον νεότερο, το ακίνητο του παππού του “πέρασε στη σύζυγό του Ελένη και στα τέσσερα παιδιά του. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, επιτάχθηκε από τους Γερμανούς για τη στέγαση αξιωματικών, ενώ στην οικογένειά μου επιτράπηκε να μείνει στο ισόγειο“.

Το ξενοδοχείο

Τη δεκαετία του ’50, η οικογένεια Κουτούπη ενοικίασε τη βίλα προκειμένου να λειτουργήσει ως ξενοδοχείο. “Δόθηκε σε ένα ζεύγος που λειτουργούσε τότε ένα πολύ επιτυχημένο ζαχαροπλαστείο στην Κηφισιά.

Εκείνοι το μετέτρεψαν σε ξενοδοχείο για τα παράνομα ζευγάρια και λειτούργησε έτσι έως τις αρχές του ’60. Κατόπιν το σπίτι έμεινε κενό και με τα χρόνια ερειπώθηκε“, σύμφωνα με τον Θαλή Κουτούπη.

Η έπαυλη ανακηρύχθηκε διατηρητέο κτήριο το 1992, αλλά αφέθηκε στην φθορά του χρόνου και την εγκατάλειψη, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες του τότε Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ).

Το 1999, κι ενώ η βίλα είχε υποστεί εκτεταμένες ζημιές από το σεισμό που συντάραξε την Αθήνα εκείνη τη χρονιά, δωρήθηκε από την οικογένεια Κουτούπη στον Δήμο Κηφισιάς.

Η βίλα Κουτούπη, κι όχι Κουγούπη όπως γράφει η πινακίδα του προϋπολογισμού που έχει τοποθετηθεί στην πρόσοψή του, αποκαταστάθηκε με χρηματοδότηση 2,3 εκατομμυρίων ευρώ από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, μέσω της Περιφέρειας Αττικής και με προϊσταμένη αρχή τον Δήμο Κηφισιάς.

Αποκαταστάθηκε αλλά παραμένει αναξιοποίητη

Αρχικά, εκφράστηκε η άποψη η βίλα να μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο. Τελικά, επικράτησε η πρόταση να μετατραπεί σε μουσείο, το οποίο θα φιλοξενήσει την Αρχαιολογική Συλλογή Κηφισιάς, που σήμερα βρίσκεται σε κτήριο ιδιοκτησίας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, στη συμβολή των οδών Γεωργαντά και Κασσαβέτη.

Αλλά και αυτή η βίλα Κασσαβέτη παραμένει μη επισκέψιμη λόγω της εξαγγελθείσας απόφασης του Δήμου Κηφισιάς η συλλογή να μεταστεγαστεί στην άλλη κλειστή βίλα Κουτούπη. Ουδέν νεώτερον.

Το πετρόκτιστο αυτό κτήριο, που ανοικοδομήθηκε το 1930 και ανακαινίστηκε το Νοέμβριο του 2004, φιλοξενεί σημαντικά ευρήματα από την Κηφισιά και τις γύρω περιοχές.

Χρονολογούνται από τη Γεωμετρική Εποχή έως και τους Ρωμαϊκούς Χρόνους και ήρθαν στο φως μόλις τις τελευταίες δεκαετίες, στο πλαίσιο ανασκαφών της B’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, η αρχαιολογική συλλογή δεν θα στεγάζεται μόνο στην οικία Κουτούπη, που έχει τη δυνατότητα εκθεσιακού χώρου 400 τ.μ., αλλά και σε γειτονικά κτήρια, που ανακατασκευάστηκαν από τον Δήμο Κηφισιάς για το σκοπό αυτό.

Παρ’ όλ’ αυτά, εν έτει 2023, η βίλα Κουτούπη παραμένει ακόμη κλειστή, όπως επίσης και το κτήριο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Δεν είναι γνωστό αν και σε τι βαθμό έχουν προχωρήσει οι διαδικασίες μεταφοράς των ευρημάτων, είτε από το κτήριο της οδού Κασαββέτη είτε από τις αποθήκες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όπου, σύμφωνα με πληροφορίες, φυλάσσονται.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ένα σημαντικό κτήριο της πόλης, για το οποίο δαπανήθηκε ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για να αποκατασταθεί, αφήνεται εκ νέου στην τύχη του.

Η ζωή και το τραγικό τέλος του Θαλή Κουτούπη

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Ελεύθερον Βήμα“, ο Θαλής Κουτούπης γεννήθηκε το 1870 στο χωριό Πετρίνα της Λακωνίας. Σπούδασε νομικά και οικονομικά σε Ελλάδα, Αγγλία και Γερμανία.

Μετά από πέντε χρόνια παραμονής στη Γερμανία, ο Κουτούπης επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε υφηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αρκετά χρόνια μετά, έγινε και καθηγητής στην Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών, όπως ονομαζόταν τότε το Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Το 1908, ο Κουτούπης υπήρξε, μαζί με τον μετέπειτα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπαναστασίου, τον Αλέξανδρο Δελμούζο και άλλους επιστήμονες και διανοούμενους, συνιδρυτής της “Κοινωνιολογικής Εταιρείας“.

Εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων το 1912 και, μετά το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τάχθηκε υπέρ της εξόδου της Ελλάδας στο πλευρό της Αντάντ.

Διετέλεσε σύμβουλος στη λεγόμενη “Ανώτατη Διεύθυνση Εθνικής Οικονομίας” της κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου, που σχηματίστηκε στη Θεσσαλονίκη την περίοδο του Εθνικού Διχασμού και ενέπνευσε τη δημιουργία του τραγουδιού “Της αμύνης τα παιδιά“.

Το 1913, ο Θαλής Κουτούπης εξέδωσε την ημερήσια εφημερίδα “Νέα Ελλάς“, ενώ παράλληλα πλήθος κειμένων και μελετών του σχετικά με την οικονομολογία και την πολιτική δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες.

Με βάση το δημοσίευμα του “Ελεύθερου Βήματος“, ο Θαλής Κουτούπης, που ήταν λάτρης της ορειβασίας, σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1935, ενώ βρισκόταν σε εκδρομή με πέντε φίλους του στη Μονή Οσίου Λουκά, στις πλαγιές του όρους Ελικώνα.

Οι εκδρομείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και όρισαν κοινό τόπο συνάντησης. Ο Κουτούπης απομακρύνθηκε κάποια στιγμή από τους συνοδοιπόρους του και ακολούθησε ένα δύσβατο μονοπάτι. Έκτοτε δεν έδωσε σημεία ζωής, προκαλώντας την ανησυχία των φίλων του. Τελικά, τον εντόπισαν νεκρό σε μια χαράδρα, στην οποία πιθανόν έπεσε μετά από γλίστρημα.

“Ο θάνατος του Θαλή Κουτούπη υπήρξε μια πραγματική απώλεια. Διότι ο αποθανών μαζί με την βαθείαν μόρφωσίν του συνεδύαζε και πλείστα άλλα προσόντα, δια τα οποία εξετιμάτο ιδιαιτέρως από όλον τον πολυπληθή κόσμον που τον εγνώριζεν“, καταλήγει το δημοσίευμα της εποχής.

Με πληροφορίες από:

• εφημερίδες “Καθημερινή“ και “Ελεύθερον Βήμα“
• “Οι εξοχικές επαύλεις της Κηφισιάς στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα“, Ερευνητική Διπλωματική Εργασία Ειρήνης Παπαλού

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: © Μηχανή του Χρόνου