Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης. Ποιος ύψωσε πρώτος την ελληνική σημαία στο Λευκό Πύργο πριν από την επίσημη παράδοση της πόλης. Σε ποια εκκλησία έγινε η πρώτη δοξολογία

Με πληροφορίες από τον Αντώνη Σατραζάνη, διευθυντή στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης

Ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που μπήκε στην πόλη ήταν ο υπομοίραρχος Κωνσταντίνος Μανωλκίδης, ο οποίος επικεφαλής ενός μικρού αποσπάσματος διέσχισε έφιππος την Εγνατία το βράδυ τη 26ης Οκτωβρίου 1912, τέσσερις ώρες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας, ενώ εκατοντάδες έκπληκτοι Θεσσαλονικείς ακολουθούσαν τον έφιππο αξιωματικό.

Από τα μεσάνυχτα ακόμη της 26ης Οκτωβρίου είχαν εισέλθει τα πρώτα τμήματα των μακεδονομάχων πολεμιστών με επικεφαλής τον Κων. Μαζαράκη- Αινιάν, τον θρυλικό καπετάν Ακρίτα του Μακεδονικού αγώνα. Μετά, μια ίλη του 1ου συντάγματος Ιππικού υπό τον ίλαρχο Βερύκιο έφτασε ως την πλατεία Ελευθερίας. Τμήματα της έβδομης μεραρχίας κατέλαβε το Διοικητήριο και άλλα δημόσια κτίρια, ενώ ο Θεσσαλονικιός Αλέξανδρος Ζάννας ύψωσε με τη βοήθεια ενός ναύτη την ελληνική σημαία στον ιστό του Λευκού Πύργου.

Ο Ζάννας υπήρξε προσωπικός φίλος του Ελεύθεριου Βενιζέλου και από τα εφηβικά του χρόνια είχε πάρει μέρος στο μακεδονικό αγώνα μαζί με τον αδελφό του Κωνσταντίνο στο πλευρό του πατέρα του, Δημήτριου. Παντρεύτηκε την Βιργινία Ζάννα, το γένος Δέλτα, κόρη της Πηνελόπης Δέλτα, μέσω της οποίας γνωρίστηκε με τον Βενιζέλο. Λίγο αργότερα υπήρξε ιδρυτικό μέλος της «Επιτροπής Εθνικής Αμύνης» και έγινε υπουργός στις κυβερνήσεις Βενιζέλου.

Ο Ζάννας υπήρξε ο εμπνευστής και δημιουργός της ενιαίας Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Εκτός από πολιτικός υπήρξε και  πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού το 1945.

Tα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου έφθασε στο σιδηροδρομικό σταθμό Μοναστηρίου η αμαξοστοιχία που μετέφερε το διάδοχο με το επιτελείο του.

Κατευθύνθηκε στο διοικητήριο, όπου υψώθηκε η ελληνική σημαία και στη συνέχεια οργανώθηκε η επίσημη έπαρση της σημαίας στο Λευκό Πύργο, για να επισφραγιστεί η ελληνική κυριαρχία. Στις 8 π.μ. συναντήθηκε με τον Ταχσίν Πασά και μέλη του προξενικού σώματος. Ο Τούρκος αρχιστράτηγος με επίσημη περιβολή και σε κλίμα συγκινησιακής φόρτισης άρθρωσε λίγες λέξεις, παρέδωσε και επίσημα την πόλη και αποχώρησε.

Κατά τις 11 π.μ. ο διάδοχος έφιππος, φέροντας στολή αντιστρατήγου εκστρατείας και ακολουθούμενος από τους επίσης έφιππους πρίγκιπες Νικόλαο, Ανδρέα, Χριστόφορο και Γεώργιο, τον επιτελάρχη Δαγκλή, ανώτερους έφιππους αξιωματικούς, ιππικό και την 1η Μεραρχία, διήλθε μέσω των οδών Βαρδαρίου (σημερινής Εγνατίας), Αγοράς και Σαμπρή πασά (σημερινής Βενιζέλου) και κατέληξε στο σημαιοστολισμένο ναό του Αγίου Μηνά, όπου λόχος ευζώνων παρατεταγμένων φύλασσε την τάξη.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος

Ακολούθησε δοξολογία παρουσία πολλών επισήμων, ανάμεσα στους οποίους οι πρόξενοι της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Γερμανίας, της Ρωσίας, της Αυστρίας, της Περσίας και της Δανίας. Παραβρέθηκαν επίσης ο μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος, ο πρωθιερέας της Αρμενικής Κοινότητας, ο Σέρβος πρωθιερέας, ο Βούλγαρος αρχιμανδρίτης, ο αρχιραβίνος και οι αντιπρόσωποι της ελληνικής κοινότητας. Όλους τους επίσημους υποδέχθηκαν και καθοδήγησαν στις θέσεις τους οι επιφανείς Θεσσαλονικείς Αθ. Μάνος, Γ. Διβόλης και Δ. Κοντορέπας.

Μετά το πέρας της δοξολογίας ο διάδοχος επέστρεψε στο διοικητήριο και κατά τη 1.30 μ.μ. πραγματοποιήθηκε ενώπιόν του παρέλαση του ελληνικού στρατού, ήτοι της 1ης Μεραρχίας, που είχε εισέλθει πριν από λίγες μόνο ώρες στην πόλη. Εν συνεχεία δέχθηκε στη μεγάλη αίθουσα του πρώτου ορόφου τις αρχές της πόλης, τους θρησκευτικούς αρχηγούς και τους προξένους.