Σακέτας. Ο αντισυνταγματάρχης που αρνήθηκε την εντολή του στρατηγού Ν. Τρικούπη να παραδοθεί στον Κεμάλ. Το ηρωικό τέλος

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η μεγαλύτερη στρατιωτική ήττα της ελληνικής στρατιάς Μικράς Ασίας στην καταστροφή του 1922 ήταν ο εγκλωβισμός και η αιχμαλωσία του Β΄ Σώματος Στρατού.

Μία εβδομάδα μετά τη μεγάλη επίθεση των δυνάμεων του Κεμάλ εναντίον των ελληνικών θέσεων, στις 20 Αυγούστου ο στρατηγός Νικόλαος Τρικούπης, διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού και οι εναπομείναντες άνδρες του που υποχωρούσαν, πληροφορήθηκαν ότι το Ουσάκ προς το οποίο σκόπευαν να πάνε είχε καταληφθεί από τους Τούρκους.

Ο Τρικούπης τότε συγκέντρωσε όλους τους άνδρες του στο ύψωμα 1155, νότια του Καρατζά Χισάρ περιμένοντας να νυχτώσει για να ξεκινήσουν πορεία προς νέα διαδρομή.

Όμως στις τέσσερις το απόγευμα, ισχυρές δυνάμεις τουρκικού ιππικού και πεζικού εμφανίστηκαν και πλησίαζαν στις θέσεις των ανδρών του Τρικούπη.

Σύμφωνα με τον Τρικούπη τα γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής: διέταξε τους άνδρες του να ανοίξουν πυρ, όμως αυτοί αρνήθηκαν λέγοντας ότι δεν είχαν φυσίγγια. Στη συνέχεια, όπως ο ίδιος αναφέρει:

«…εξέδωκα διαταγήν όπως άπαντες οι επί κεφαλής τμημάτων μεταβώσι μετά των υπ’ αυτούς αξιωματικών και οπλιτών εις την γραμμήν προς αντίστασιν μέχρις εσχάτων. Τότε πάντες οι παρευρισκομένοι αξιωματικοί μοί ανέφερον ότι οι οπλίται αρνούνται να πολεμήσουν και επομένως μοι υπέβαλον την γνώμην ότι ο αγών ήταν άσκοπος και ότι μεγαλυτέρα επιμονή εκ μέρους μου ως μόνο αποτέλεσμα θα είχε την εκδήλωσιν της στάσεως ενεργοτέραν, και ίσως την παράδοσιν των αξιωματικών προς τον εχθρόν παρά των ιδίων των στρατιωτών. 

Προ τοιαύτης θλιβεράς καταστάσεως ευρεθείς, με συντετριμμένην καρδίαν διέταξα την καταστροφήν των πυροβόλων και πολυβόλων, όπερ εγένετο, εζήτησα ενυπογράφους δηλώσεις των παρευρισκομένων αξιωματικών περί της στάσεως των οπλιτών και εν τέλει συγκατετέθην να υψωθή λευκή Σημαία».

Στις 17.00μ.μ. κοντά στο βουνό Μουράτ Ντάγ ο στρατηγός Τρικούπης παραδόθηκε στους Τούρκους και μαζί του τα υπολείμματα του Α΄ Σώματος Στρατού, συνολικά 300 αξιωματικοί και περίπου 4.400 οπλίτες.

Η άρνηση του Σακέτα να παραδοθεί

Ανάμεσά τους δεν ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Αθανάσιος Σακέτας, επιτελάρχης της ΧΙI Μεραρχίας, ο οποίος μην αντέχοντας τη ντροπή της παράδοσης, όρμησε ηρωικά με το άλογό του πάνω σε μία ομάδα Τούρκων που πλησίαζαν κραδαίνοντας το σπαθί του.

Μετά το πρώτο ξάφνιασμα, οι Τούρκοι άνοιξαν πυρ στον μοναχικό καβαλάρη και τον σκότωσαν. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πολέμου το όνομα του Αθανασίου Σακέτα δόθηκε σε στρατόπεδο στην περιοχή του Υμηττού.

Υπάρχει μία πολύ ρεαλιστική καταγραφή της θυσίας του Συνταγματάρχη Αθανασίου Σακέτα σε δημοσίευμα του Συνδέσμου «Η Αμάλθεια»:

«Αύγουστος του 1922. Τρία Σώματα Ελληνικού Στρατού έχουν στρατοπεδεύσει στην περιοχή του Σαγγάριου ποταμού, στη Μικρά Ασία. Απέναντί τους έχουν παραταχθεί τουρκικά στρατεύματα, με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Έχουν πολύ καλά προετοιμασθεί για να αντιμετωπίσουν ελληνικές επιθέσεις. Τούτη τη φορά ο Κεμάλ πιστεύει στη νίκη. Κι ακόμη, έκρινε πως η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Γι’ αυτό και σχεδίασε με τον καλύτερο τρόπο, μια γενική επίθεση κατά των ελληνικών δυνάμεων. Την πραγματοποίησε αιφνιδιαστικά το πρωί της 13ης Αυγούστου 1922. Επακολουθήσαν σκληρές μάχες.

Διαβάστε ακόμα: Η αιχμαλωσία του στρατηγού Νικόλαου Τρικούπη το 1922 στο Μικρασιατικό μέτωπο. Τι του απάντησε ο Κεμάλ όταν άφησε υπονοούμενο περί αυτοκτονίας. Που βρίσκεται το ξίφος του

Την τρίτη ημέρα, τα ελληνικά στρατεύματα κάμπτονται και αρχίσουν να οπισθοχωρούν συντεταγμένα. Την έκτη ημέρα, κατά την οπισθοχώρηση, το A’ Σώμα του Ελληνικού Στρατού, με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Νικόλαο Τρικούπη, εγκλωβίζεται από τουρκικές δυνάμεις. Το δίλημμα του Στρατηγού: ή να πολεμήσει μέχρις εσχάτων, για να αποφύγει την αιχμαλωσία, ή να παραδοθεί. Προτίμησε το δεύτερο. Την παράδοση! Έπρεπε, όμως, την απόφαση του αυτή, να ανακοινώσει στους Αξιωματικούς του, τους οποίους κάλεσε σε έκτακτη συγκέντρωση. Στο άκουσμα της λέξης “παράδοση”, οι Αξιωματικοί έμειναν άφωνοι. Έγιναν κατάχλωμοι, λες και είχε στραγγίσει το αίμα από τις φλέβες τους. Κι όταν στη συνέχεια ο Σωματάρχης είπε: “Οιαδήποτε άμυνα θα αποτελούσε άσκοπη θυσία”, έσκυψαν τα κεφάλια τους όλοι και άρχισαν να κλαίνε σαν μικρά παιδιά.

Έσκυψαν τα κεφάλια τους όλοι, πλην ενός! Ο Αντισυνταγματάρχης από τη Σπάρτη Α. Σακέτας, μόλις άκουσε τα παραπάνω λόγια του Διοικητή του, έγινε έξω φρενών. Αφήνει βαριές κουβέντες να ξεφύγουν από τα χείλη του και προτού προλάβει κανείς να τον σταματήσει, ορμά έξω και καβαλικεύει το άλογο του. Και ορμά μόνος τους κατά των Τούρκων σε μια έξοδο χωρίς ελπίδα. Προτιμά να σκοτωθεί παρά  να παραδοθεί, πιστός στις παραδόσεις της πατρίδας του, της Σπάρτης! Είχε τραγικό μεγαλείο η επίθεση εκείνη. Οι Τούρκοι, βλέποντας τον να ορμά κατ’ αυτών κραυγάζοντας, τα χάνουν. Δειλιάζουν προς στιγμή. Αλλά, όταν βλέπουν ότι είναι μόνος του, συγκεντρώνουν τα πυρά εναντίον του. Κι ο Αντισυνταγματάρχης ΣΑΚΕΤΑΣ, ο γενναίος αυτός Έλληνας Αξιωματικός, πέφτει από το άλογο του, με το κορμί του διάτρητο από σφαίρες.

Ο Τρικούπης απελευθερώθηκε το 1923 κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Το κείμενο της «Αμάλθειας» δημοσιεύθηκε από τον Χρήστο Πετρούλια  

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ήταν ιμπεριαλιστική η επέμβαση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία; Οι ελληνικές διεκδικήσεις μετά την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από την Σμύρνη στη Συνθήκη των Σεβρών