Αμαλίειον. Το εμβληματικό ίδρυμα που δημιουργήθηκε για τα ορφανά της χολέρας. Οι γυναίκες που το στήριξαν. Κατεδαφίστηκε το 1957

Το Αμαλίειο Οικοτροφείο Θηλέων αριθμεί πάνω από 150 χρόνια λειτουργίας και αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά φιλανθρωπικά ιδρύματα της Ελλάδας.

Η Βασίλισσα Αμαλία το έθεσε υπό την αιγίδα της, αλλά υπήρξαν πολλές γυναίκες που έβαλαν τα θεμέλια για την ίδρυση και την υποστήριξή του στο πέρασμα των χρόνων. Σκοπό είχε να περιθάλψει τα παιδιά της χολέρας του 1854.

Το πρώτο Αμαλίειον Ορφανοτροφείον στεγάστηκε σε οικία με ενοίκιο στην Πλατεία Ελευθερίας. Ιδρύτρια του ήταν η Μαρία Υψηλάντη, το γένος Μουρούζη, κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Αμαλίας. Στην αρχή, φρόντιζε 20 ορφανά κορίτσια.

Το μέγεθος και η έκταση της κοινωνικής δυστυχίας την έκαναν να οραματιστεί ένα ορφανοτροφείο κοριτσιών με 70 κλίνες. Συνολικά η Υψηλάντη φρόντισε περίπου 300 παιδιά.

Οι αγαθοεργίες της δεν άφησαν ασυγκίνητη τη Βασίλισσα Αμαλία. Η σύζυγος του Βασιλιά Όθωνα ήταν η πρώτη που διέθεσε ένα σεβαστό ποσό για να υποστηρίξει το όραμα της Υψηλάντη.

Στις 8 Ιουνίου 1855, ιδρύθηκε κι επίσημα το “Αμαλίειον Ορφανοτροφείον Κορασίων», με Βασιλικό Διάταγμα που υπέγραψε ο Όθωνας και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ως αρμόδιος Υπουργός Εσωτερικών.

Σκοπό είχε να περιθάλψει κορίτσια, τα οποία έμειναν ορφανά μετά την φονική επιδημία χολέρας που θέρισε τον Πειραιά και την Αθήνα, το καλοκαίρι του 1854

Στις 6 Ιουλίου 1856, το Αμαλίειον απέκτησε το δικό του οικόπεδο, το οποίο βρισκόταν στη σημερινή οδό Λυκείου 2 και Στησιχόρου γωνία, κοντά στο σημερινό Προεδρικό Μέγαρο (πρώην Ανάκτορα).

Το βλέπουμε και στην ιστορική φωτογραφία που ελήφθη από τον Robert Bain το 1893, σε μια αγνώριστη Αθήνα με τον Ιλισό ποταμό και το πέτρινο γεφύρι του.

Τα επόμενα χρόνια έγινε εμφανής η ανάγκη για τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου κτιρίου. Αιτία ήταν οι αυξανόμενες κοινωνικές ανάγκες και ο τετραπλασιασμός του αριθμού των φιλοξενούμενων παιδιών.

Οι γυναίκες που στήριξαν έμπρακτα το Αμαλίειο

Η Μαρία Υψηλάντη ήταν η εμπνεύστρια και η Αμαλία η στυλοβάτρια του ιδρύματος. Δεν ήταν, όμως, οι μοναδικές γυναίκες που βγήκαν μπροστά και στήριξαν το ίδρυμα.

Η Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου-Συγγρού, σύζυγος του πασίγνωστου ευεργέτη, Ανδρέα Συγγρού, διέθεσε μεγάλα ποσά και βρισκόταν σε τακτική επαφή με τα ορφανά κορίτσια του ιδρύματος.

Τα ένιωθε σαν δικά της παιδιά και μπόρεσε να πείσει το σύζυγό της να συμβάλλει προς την ίδια κατεύθυνση. Διετέλεσε, μάλιστα, πρόεδρος του Αμαλίειου για 31 χρόνια, από το 1890 έως το 1921.

Άλλες σπουδαίες Αθηναίες της υψηλής κοινωνίας, όπως η Ζωή Σούτσου, η Κυριακούλα Κριεζή, η Ανδρομάχη Ρενιέρη και η Λουκία Ρίζου, συνέβαλαν τα μέγιστα στη στήριξη και εύρυθμη λειτουργία του Αμαλίειου.

Στη μακρόχρονη ιστορία του, το Αμαλίειο είχε για προέδρους μόνο γυναίκες. Η αγάπη και η φροντίδα ήταν οι ακρογωνιαίοι λίθοι του έργου του Αμαλιείου.

Ενδιαφέρον δεν έδειχναν μόνο οι κυρίες προς τα κορίτσια, αλλά και τα μεγαλύτερα κορίτσια προς τα μικρότερα, τα οποία φρόντιζαν και περιποιούνταν σαν αδελφές.

Το πολυδιάστατο έργο του Αμαλίειου

Σκοπός του Αμαλίειου δεν ήταν μόνο να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των κοριτσιών, αλλά και να τα μορφώσει, παρέχοντας επαγγελματικές δεξιότητες.

Γι’ αυτό το λόγο, μέσα στο Αμαλίειον λειτουργούσε εξατάξιο δημοτικό σχολείο, αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας ως δημόσιο.

Aργότερα κάλυψε και τις ανάγκες γυμνασίου και λυκείου. Τα κορίτσια διαπαιδαγωγούνταν χριστιανικά και μάθαιναν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική και ιστορία.

Επίσης, ο κανονισμός όριζε πως τα κορίτσια όφειλαν να μαθαίνουν ραπτική, υφαντουργία, χειροτεχνία και μαγειρική. Έτσι, θα γίνονταν ικανές να εργαστούν και να φροντίσουν τα παιδιά τους.

Επιπλέον, οι οικότροφες πήγαιναν σε διαλέξεις, παρακολουθούσαν θεατρικές παραστάσεις και επισκέπτονταν μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.

Το Αμαλίειο λειτούργησε αδιάκοπα κατά τον πολυτάραχο και γεμάτο πολέμους 20ό αιώνα. Στην Κατοχή, οργάνωσε και συσσίτια, ώστε εκατοντάδες παιδιά να τρέφονται καλά και να παίρνουν κάποιες μερίδες φαγητού για τις οικογένειές τους.

Το 1954, το έργο του Αμαλιείου αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία Αθηνών, η οποία του απένειμε το “Βραβείο Αρετής και Δόξης”.

Το 1953, ανεγέρθηκε το Αμαλίειον στη σημερινή του θέση. Βρίσκεται επί της Λεωφόρου Κηφισίας, στο Μαρούσι, καλύπτοντας έκταση 58 περίπου στρεμμάτων. Το 2000 μετονομάστηκε από ορφανοτροφείο σε οικοτροφείο.

Το παλαιό κτίριο – κόσμημα κατεδαφίστηκε το 1957

Από το 2004 έως και σήμερα, λειτουργεί τόσο ως οικοτροφείο όσο και ως φοιτητική-σπουδαστική εστία, παρέχοντας διαμονή και σίτιση σε φοιτήτριες με καταγωγή από την επαρχία και από μη εύρωστες οικονομικά οικογένειες.

Διαθέτει, επίσης, ειδικούς χώρους για μελέτη, πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, αίθουσα με υπολογιστές, βιβλιοθήκη και γυμναστήριο.

Δείτε εντυπωσιακά εναέρια πλάνα των νέων εγκαταστάσεων από το συνεργάτη μας, Τάσο Φωτάκη:

Αρχική φωτογραφία: Οικότροφες στο Αμαλίειον Οικοτροφείον Θηλέων (Πηγή: Φίλοι του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης)