Αλ Ραζί. Ο Πέρσης ιατρός που διέκρινε τις μεταδοτικές ασθένειες από το 10ο αιώνα και παρατήρησε τα σάπια κρέατα ως δείκτη υγείας. Πέθανε τυφλός και λησμονημένος

Ο Αλ Ραζί ή Ραζής, όπως είναι γνωστός στη Δύση, υπήρξε σπουδαίος μελετητής των φυσικών επιστημών. Η θεμελιώδης συμβολή του στην Ιατρική και την Χημεία μνημονεύονται μέχρι σήμερα.

Ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν την χημική θεωρία για να διακρίνει μεταδοτικές ασθένειες και έγραψε ένα πρωτοπόρο βιβλίο για την ευλογιά και την ιλαρά.

Το σύνολο των ιατρικών του μελετών έφτασε να διδάσκεται στα πανεπιστήμια της Δύσης. Έχει χαρακτηριστεί ως “ο μεγαλύτερος γιατρός του ισλαμικού κόσμου”.

Από μικρός έδειξε το ενδιαφέρον του για τις επιστήμες. Σπούδασε στη Βαγδάτη, δημιούργησε το δικό του νοσοκομείο, θεράπευσε φτωχούς και πλούσιους και μέχρι το τέλος της ζωής του υπερασπιζόταν την επιστήμη απέναντι στους “τσαρλατάνους” της εποχής. Πέθανε σε ηλικία 65 ετών από γλαύκωμα. Από το 2009, το άγαλμά του κοσμεί την αυλή των γραφείων των Ηνωμένων Εθνών στη Βιέννη.

Η ζωή του πολυμαθή Άραβα

Ο Ραζής γεννήθηκε το 854 στην πόλη Ρέι, νότια της Κασπίας Θάλασσας στην Περσία, δηλαδή στο σημερινό Ιράν. Σε νεαρή ηλικία ταξίδεψε στη Βαγδάτη, όπου σπούδασε και μαθήτευσε στο τοπικό νοσοκομείο (μπιμαριστάν).

Η Βαγδάτη την εποχή του Ραζή αποτελούσε ένα από τα θαύματα του κόσμου. Αφενός γιατί ήταν ένα εμπορικό σταυροδρόμι, όπου αντάμωναν ήθη και παραδόσεις από όλα τα μέρη του κόσμου, αφετέρου γιατί σπουδαίοι Άραβες διανοητές και επιστήμονες έβρισκαν χώρο να ξεδιπλώσουν τις καινοτόμες γνώσεις και πρακτικές τους. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι το πρώτο μεγάλο νοσοκομείο (μπιμαριστάν) ιδρύθηκε στη Βαγδάτη το 805.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, ο Αλ-Ραζί επέστρεψε στη Ρέι κατόπιν πρόσκλησης του τότε κυβερνήτη της πόλης να αναλάβει τη διοίκηση του τοπικού νοσοκομείου. Ο Ραζής εκείνη την εποχή συνέγραψε δύο βιβλία για την ιατρική, τα οποία τον έκαναν γνωστό σε όλη την επικράτεια του χαλιφάτου. Ως διάσημος, πλέον, γιατρός κλήθηκε πίσω στη Βαγδάτη, όπου ο Αββασίδης χαλίφης Αλ-Μουνταντίτ του ανέθεσε να ιδρύσει το μεγαλύτερο και καλύτερο νοσοκομείο όλου του χαλιφάτου.

Ο Αλ–Ράζι ήταν περσικής καταγωγής και μεγαλούργησε στη Βαγδάτη κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του 10ου αιώνα. (Πηγή: Wikipedia)

Τα σάπια κρέατα ως δείκτης υγείας

Μπροστά στη νέα πρόκληση, ο Ραζής ξεδίπλωσε το μέγεθος της ευφυΐας του. Μελέτησε όλα τα κρεοπωλεία της πόλης, που συνήθιζαν να κρεμούν τα κρέατα σε άγκιστρα έξω από τα καταστήματα. Εκεί όπου το κρέας χρειαζόταν τον περισσότερο χρόνο να σαπίσει, ο Ραζής είδε το καταλληλότερο μέρος να χτίσει το “μπιμαριστάν” του.

Όπως ήταν σύνηθες και με άλλους ερευνητές της εποχής, ο Ραζής δεν περιορίστηκε στην Ιατρική, αλλά ασχολήθηκε και με άλλα επιστημονικά πεδία. Στη διάρκεια της ζωής του, κατέληξε σε σημαντικές και διαχρονικές παρατηρήσεις, τις οποίες κατέγραψε σε περισσότερα από διακόσια χειρόγραφα. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην πατρίδα του Ρέι. Έπασχε από γλαύκωμα το οποίο εξελίχθηκε σε πλήρη τύφλωση. Τα αίτια της τύφλωσής του παραμένουν αβέβαια μέχρι σήμερα.

Ο γιατρός των φτωχών

Το βιβλίο του Αλ Ράζι για την ευλογιά και την ιλαρά ήταν το πρώτο βιβλίο που κατέγραψε εκτενώς τα συμπτώματα των ασθενειών, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ξεχωριστές ασθένειες. Μεταφράστηκε περισσότερες από δώδεκα φορές σε λατινικές και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Διαβάστε ακόμα: Πώς οι αγελάδες συνέβαλαν στη θεραπεία της ευλογιάς. Ο γιατρός που μόλυνε παιδιά με ιό και βρήκε το εμβόλιο κατά της ασθένειας. Από ποιους αμφισβητήθηκε

Όσοι έγραψαν μεταγενέστερα για τον Πέρση γιατρό δεν παρέλειψαν να τονίσουν ότι δεχόταν και θεράπευε φτωχούς ανθρώπους, σε αντίθεση με την πλειοψηφία των υπόλοιπων γιατρών που συνήθιζαν να ασκούν το επάγγελμά τους στα παλάτια. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο ο Ραζής έγραψε έναν “ιατρικό οδηγό” σε απλή και κατανοητή γλώσσα για το ευρύ κοινό.

Σε 36 κεφάλαια περιέγραψε συνήθεις ασθένειες και τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Με την καθοδήγηση του “οδηγού” ο κάθε ασθενής μπορούσε να φτιάξει μόνος του το φάρμακό του, χρησιμοποιώντας τρόφιμα ή συστατικά φαρμάκων, τα οποία μπορούσε να τα προμηθευτεί από οποιοδήποτε φαρμακείο της εποχής ή από την αγορά.

Δυτική απεικόνιση του Ραζή (Πηγή: Wikipedia)

Ο Ραζής υπερασπίστηκε σθεναρά την επιστήμη της Ιατρικής απέναντι στους τσαρλατάνους που τριγυρνούσαν στις πόλεις και την ύπαιθρο, πουλώντας ψεύτικες θεραπείες και φάρμακα σε απελπισμένους και αδαείς. Ωστόσο, φρόντιζε πάντα να προειδοποιεί ότι ακόμα και οι πιο μορφωμένοι ιατροί δεν κατέχουν τις απαντήσεις για όλα τα ιατρικά προβλήματα.

Συμβούλευε τους ασκούμενούς του να μελετούν συνεχώς τις ιατρικές εξελίξεις και να συλλέγουν νέες πληροφορίες, ενώ ξεκαθάρισε πως δεν μπορούν να θεραπευτούν όλες οι ασθένειες. Ο Ραζής ήταν ο πρώτος που έκανε διάκριση μεταξύ θεραπεύσιμων και ανίατων ασθενειών. Ενδεικτικά, ο ίδιος περιέγραφε πως “σε περιπτώσεις καρκίνου και λέπρας σε προχωρημένο στάδιο, οι γιατροί δεν πρέπει να κατηγορηθούν ότι δεν κατάφεραν να θεραπεύσουν τον ασθενή τους”.

Ο αλχημιστής Ραζής

Ένα από τα σημαντικότερα έργα του Αλ-Ράζι είναι “Το μυστικό των μυστικών”. Πρόκειται για ένα βιβλίο με τις χημικές γνώσεις και πρακτικές του Πέρση πολυμαθή. Η συμβολή του στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο υπήρξε θεμελιώδης, καθώς ήταν ο πρώτος στην ανθρώπινη ιστορία που κατέταξε τις χημικές ουσίες σε ζωικές, φυτικές και ορυκτές.

Ο Αλ-Ράζι συνέγραψε μια πραγματεία περί αλχημείας, την οποία παρουσίασε αυτοπροσώπως στον Εμίρη της Χορασάν, στη βορειοανατολική Περσία, μάλλον για βιοποριστικούς λόγους. Ο Εμίρης παρακολούθησε ενθουσιασμένος τις παρατηρήσεις του Πέρση μελετητή και τον διέταξε να αναλάβει τη δημόσια εκτέλεση ενός πειράματος μεταστοιχείωσης. Συγκεκριμένα, ήθελε να παρακολουθήσει τη μετατροπή ευτελών μετάλλων σε χρυσό, όπως άλλωστε περιέγραφε στην πραγματεία του ο Αλ-Ράζι.

Παρά τις προσπάθειές του να εξηγήσει ότι πρόκειται για ένα πολυδάπανο εγχείρημα, ο Αλ Ραζι δεν κατάφερε να μεταπείσει τον Εμίρη, ο οποίος του δώρισε χίλια τεμάχια χρυσού για να προμηθευτεί τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Την ημέρα του πειράματος, ο αλχημιστής Ραζής απέτυχε στο πείραμά του. Έξαλλος ο Εμίρης όρμησε κατά πάνω του και άρχισε να τον χτυπά μανιωδώς με το βιβλίο του. Λέγεται, πως αυτός ήταν και ο λόγος της τυφλότητας του Αλ-Ράζι. Βέβαια, δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Το σίγουρο όμως είναι πως τα τελευταία χρόνια της ζωής του έζησε περιθωριοποιημένος στη φτώχεια.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Ο θρυλικός εξερευνητής Ουίλιαμ Ντάμπιερ. Χαρισματικός και δεινός αρχηγός, κουρσάρος, βοτανολόγος και κατακτητής που έκανε τον περίπλου του κόσμου σε 12 χρόνια