Αίας, ο τρομερός πολεμιστής που ήταν ξάδελφος του Αχιλλέα και μονομάχησε με τον Έκτορα. Γιατί αυτοκτόνησε από την ντροπή του

γράφει ο Αδάμης Ευθύμιος

Ο «Αἴας» «πελώριος, ἕρκος Ἀχαιῶν” (θεόρατος, των Αχαιών ο πύργος), έτσι ο Όμηρος τον περιγράφει στην Ιλιάδα. Εξάδελφος του Αχιλλέα, άφοβος μαχητής, ψηλός ως «πύργος», λιγόλογος, πολεμούσε με ανδρεία συμμετέχοντας στις πιο δύσκολες μάχες, με τον «επταβόειο σάκο», τη βαριά πυργόσχημη ασπίδα με τις επτά στρώσεις δερμάτων βοδιού και μια χαλκού («ο Αίας επροχώρησε μ’ ασπίδα ωσάν πύργον, χάλκινην μ’ επτά δέρματα που του έκαμε ο Τυχίος»).

Ανέλαβε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Θράκη, όπου υποχρέωσε τους κατοίκους σε συμμαχία, να προσφέρουν σιτηρά, μονομάχησε με τον Έκτορα (ισοπαλία) και στο τέλος αντάλλαξαν δώρα, ενώ με τον ετεροθαλή αδελφό του Τεύκρο, υπερασπίστηκε τα καράβια. Πήρε στην πλάτη το νεκρό σώμα του Πατρόκλου, αργότερα του Αχιλλέα, ενώ στους νεκρικούς αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου πάλεψε με τον Οδυσσέα, ο οποίος ήταν άριστος παλαιστής και ήρθαν ισόπαλοι.

Είχε στην σκηνή του σκλάβα την Τέκμησσα, κόρη του Φρύγα βασιλιά Τελεύτα που τον σκότωσε, και μαζί της είχε αποκτήσει ένα γιο τον Ευρυσάκη. Η μοίρα του συνδέθηκε με το θάνατο και τα όπλα του Αχιλλέα τα οποία αποτελούσαν δώρο του Ηφαίστου στη Θέτιδα, τα οποία αυτή αποφάσισε να δωρίσει στον πιο γενναίο των Αχαιών. Επειδή η απόφαση ήταν δύσκολη συμφωνήθηκε να κρυφακούσουν τις γυναίκες των Τρώων, οι οποίες όμως, με παρέμβαση της Αθηνάς, έκριναν πιο γενναίο τον Οδυσσέα, γιατί έμεινε ν’ αντιμετωπίσει τους εχθρούς σε σχέση με τον Αίαντα που σήκωσε και μετέφερε το σώμα του Αχιλλέα.

Ο Αίαντας θεώρησε την κρίση άδικη και τρελάθηκε χτυπώντας με το ξίφος τα ζώα του στρατοπέδου, ενώ όταν συνήλθε, αυτοκτόνησε από τη ντροπή του. Το τραγικό του τέλος μας θυμίζει μέχρι σήμερα η ρήση «αιάντειο γέλιο» (ο «αἰάντειος γέλως») που σημαίνει «γέλιο παράφρονα». Ο Όμηρος το αναφέρει στην Οδύσσεια (Λ ραψ.) όταν ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη:

«Μόνη του Αίαντα η ψυχή, του γιου του Τελαμώνα,

στεκόντανε παράμερα χολιώντας για τη νίκη

που στα καράβια κέρδισα μαζί του πολεμώντας

για τ’ ‘Αχιλλέα τ’ άρματα που ‘χε βαλμένα η Θέτη,

κι έκριναν τα Τρωόπουλα κι η Αθηνά η Παλλάδα.

Μα τέτοιο αγώνα ας ήτανε ποτέ να μην κερδίσω.

Γιατί για κείνα η μαύρη γης σκέπασε τέτοιον άντρα,

τον Αίαντα, που στο σπαθί και στο κορμί περνούσε

όλους τους άλλους Δαναούς μετά απ’ τον Αχιλλέα.»

Λ 543-551

Ο Αίαντας έμεινε θαμμένος στην Τροία, στο ακρωτήριο Ροίτειο, απέναντι από το Σίγειο ακρωτήριο, όπου βρισκόταν θαμμένος ο Αχιλλέας. Οι δύο γενναιότεροι πολεμιστές των Αχαιών, έμειναν εκεί, παρέα (τα δύο ξαδέλφια), αιώνιοι φύλακες, όπως στέκονταν για δέκα χρόνια στην διάταξη των καραβιών του στρατοπέδου. Ο ένας κρατούσε το ένα άκρο και ο Αχιλλέας το άλλο. Οι δύο τύμβοι θύμιζαν στις επόμενες γενιές τον μεγάλο αγώνα τους ενάντια στην Τροία, αντιπροσωπεύοντας τους γενναιοτέρους πολεμιστές των Αχαιών που πίστεψαν στην δύναμη και την πολεμική ορμή η οποία όμως δεν κερδίζει πάντα τους πολέμους.

Το παράξενο όνομα του, «Αίας», συνδεόταν με την παράδοση που ανέφερε ότι όταν ήταν νεογέννητος στην Σαλαμίνα, έφτασε εκεί ο Ηρακλής για να εκστρατεύσει στην Τροία και τον τύλιξε με την λεοντή του, έτσι τον κατέστησε άτρωτο στο σώμα ( εκτός από τα πλευρά ) ενώ ο Δίας έστειλε έναν αετό («αἰετός») απ’ όπου πήρε το όνομα του (σημάδι του Δία)…

Ο ομηρικός ήρωας δεν ήταν μοναδικός, ως προς το παράξενο όνομα ( «Αίας»), αφού ο ποιητής αναφέρει δύο Αίαντες τον Τελαμώνιο από την Σαλαμίνα και τον Λοκρό, μάλιστα το όνομα το βρίσκουμε και ως όνομα ποταμού στην Ήπειρο(ΙΕΕ, τ Α΄ σ.378), όπου ο Αώος ονομαζόταν «Αίας». Επίσης το συναντάμε σε ανθρώπινα σύνολα όπως στους ευγενείς Λοκρούς που λεγόντουσαν «Αιάντειοι»(από τον Αίαντα το Λοκρό), αλλά και στην Αθήνα στην «Αιαντίδα» φυλή. Υπάρχει λοιπόν η εκτίμηση πως ο θεός – ποταμός Αίας μετέδωσε το όνομα (ΙΕΕ, τ Α΄ σ.378), όμως κατά άλλη εκτίμηση το όνομα (Αἴας) προέρχεται από το ρήμα «αἰάζω» (αναστενάζω, θρηνώ).

Κατά άλλους το όνομα παραπέμπει σε χθόνια θεότητα, αφού παράγεται από τη λέξη «αἶα» που σημαίνει Γαία («γη») συνεπώς από τη γενική ( της «αίας», της «γης»,) προκύπτει και το όνομα με έννοια, πιθανόν, της «μητέρας», δηλαδή ο γνήσιος γιος και όχι ο νόθος, άλλοι όμως το ετυμολογούν εντελώς διαφορετικά, από το «αί-wa» (AἴFavs) (όνομα βοδιού) που αναφέρεται σε κάποια πινακίδα της Κνωσού…

του Ευθύμιου Αδάμη, προέδρου του Συνδέσμου Φιλολόγων Αιτωλοακαρνανίας

Αρχική φωτογραφία: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η άψογη στρατιωτική οργάνωση της αρχαίας Αθήνας. Πώς γινόταν η εκπαίδευση και η επιστράτευση. Ποιους κατήγγειλε ο Αριστοφάνης ότι λούφαραν