Άγνωστες και συγκλονιστικές ιστορίες από τη ζωή του Λουντέμη. Γιατί ο φτωχός και ρακένδυτος νέος άλλαξε το όνομά του

“Στο μπάσιμο της πόρτας, φάνηκε ένας νιόφερτος. Σταμάτησα το διάβασμα, ρίχνοντας τη ματιά μου στον ξένο. Ποιος νά’ τανε ετούτος πάλι; […]

Ήτανε ένας κατάχλωμος νέος. Φόραγε ένα κουστούμι χιλιοτριμμένο, που η πολυκαιρία τού’ χε αλλάξει τα φώτα 

“Είμαι κι εγώ ποιητής”, μού’ πε κοιτώντας με άγρια. “Γράφω κι εγώ όπως κι εσύ, όπως κι όλοι σας. Τι με κοιτάτε σαν φαινόμενο; Μήπως γιατί είμαι φτωχός;””.

Η παραπάνω διήγηση ανήκει στον ποιητή και συγγραφέα, Κούλη Ζαμπαθά και αναφέρεται στη γνωριμία του με τον Δημήτρη Βαλασιάδη τη δεκαετία του 1930, ένα μεσημέρι στη λέσχη “Σαν Σουσί” της Αθήνας, όπου σύχναζαν προοδευτικοί συγγραφείς και καλλιτέχνες.

Ο Βαλασιάδης δεν ήταν άλλος από τον Μενέλαο Λουντέμη, τον συγγραφέα διάσημων μυθιστορημάτων όπως το «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» και το «Οδός Αβύσσου αριθμός 0».

“Όσο ένιωθα πως δεν είχε τι να φάει και πού να κοιμηθεί, μ’ έπιανε τρέλα. Έκανα ό,τι μπορούσα. Είχε γίνει ένας καινούριος αδερφός και ο μοναδικός φίλος και σύντροφός μου”, αναφέρει ο Ζαμπαθάς.

«Είχε γίνει ένας καινούριος αδερφός»

Ο Λουντέμης προερχόταν από εύπορη οικογένεια της Πόλης που όμως έχασε τα πάντα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αναγκάστηκε να δουλέψει ως λαντζέρης, λούστρος, ψάλτης και δάσκαλος, για να επιβιώσει.

Πάλευε με τη φτώχεια του και σύμφωνα με τον Ζαμπαθά, συχνά κοιμόταν κάτω από τις σιδεριές που σκέπαζαν μια αχρηστευμένη υπόγεια σκάλα ενός νυχτερινού κέντρου στην Αθήνα. Η στράτευσή του Λουντέμη στην Αριστερά και η πολιτική δράση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, τού στοίχισαν την αποβολή του από όλα τα γυμνάσια της χώρας.

Ορφανός από πατέρα καθώς ήταν και έχοντας βγει κι αυτός από μικρός στη βιοπάλη, ο Ζαμπαθάς έδειξε ενσυναίσθηση στον Λουντέμη. Τον φιλοξένησε στο σπιτικό του και αναγνώρισε αμέσως το ταλέντο του στη γραφή. Μεταξύ του Ζαμπαθά και του Λουντέμη αναπτύχθηκε μια γνήσια φιλία, βασισμένη στην εμπιστοσύνη και την αλληλοκατανόηση. Αργότερα, ο Λουντέμης έγινε ο νονός της κόρης του Κούλη Ζαμπαθά, Φαίδρας.

Η αλλαγή του ονοματεπώνυμου

Ο Λουντέμης ήθελε να αφήσει πίσω του το παρελθόν και να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του. Για εκείνον, το πρώτο βήμα ήταν να βρει το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο και το ανακοίνωσε ένα βράδυ στο “Σαν Σουσί”:

“Λουντέμης Μενέλαος είναι τ’ όνομά μου και σας παρακαλώ να μη με ξαναπείτε Βαλασιάδη”, είπε με έμφαση στους παρευρισκομένους. Όταν ο Ζαμπαθάς τον ρώτησε γιατί ήθελε να αλλάξει το όνομά του, ο Λουντέμης του απάντησε:

“Αδερφέ μου, το παλιό μου τ’ όνομα θέλω να θαφτεί και να σβήσει για πάντα. Σκέψου πως είμαι ανυπόταχτος στο στρατό και με κυνηγάνε. Έπειτα, δεν μπορώ να πάω στο μέρος μου. Δεν θέλω να πάω εκεί πάνω”.

Ο Ζαμπαθάς προσπάθησε να τον μεταπείσει, αλλά ο Λουντέμης ήταν ανένδοτος προσθέτοντας τα ακόλουθα λόγια: “Έχω νταραβέρια με την Ασφάλεια. Με ξέρουνε γι’ αριστερό κει πάνω. Έπειτα κι απ’ το γυμνάσιο γι’ αυτό με αποβάλανε. Πώς να πάω;”.

Άγνωστες και συγκλονιστικές ιστορίες για τον συγγραφέα που άφησε το στίγμα του στην ελληνική λογοτεχνία, περιλαμβάνονται στο έξοχο κείμενο του Κούλη Ζαμπαθά, το οποίο ολοκλήρωσε το 1959, δίχως να είναι γνωστό πότε ξεκίνησε να το γράφει. Την επιμέλεια και τη δημοσιοποίησή του ανέλαβε η κόρη του, Φαίδρα Ζαμπαθά, η οποία έφυγε από τη ζωή το 2021.

Μέσα από την αλληλογραφία και τα ποιήματα που αντάλλαζαν ο συγγραφέας και ο Λουντέμης σκιαγραφείται ο χαρακτήρας και η λογοτεχνική εξέλιξη του τελευταίου και παράλληλα αποτυπώνεται μια ολόκληρη γενιά, η οποία αγωνίστηκε κάτω από αντίξοες συνθήκες για τον επιούσιο, ευρισκόμενη μεταξύ ανεργίας, φτώχειας και ονείρων.

Ο Ζαμπαθάς είχε πει στον ταλαιπωρημένο αλλά γεμάτο φιλοδοξίες Λουντέμη: “Κάποτε αλλιώτικα θα μιλάνε για εσένα” και εκείνος είχε σωστά προβλέψει: “Ναι, όταν δεν θα υπάρχω στη ζωή. Όταν δεν θά’ χω τίποτα δημοσιευμένο δικό μου, για να χαρώ και να πεθάνω”.

Περισσότερα για τη ζωή του σπουδαίου λογοτέχνη Μενέλαου Λουντέμη θα διαβάσετε στο βιβλίο «Ο Μενέλαος Λουντέμης και το Πορτραίτο μιας Εποχής», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή