Αγγελος Τανάγρας. Ο “πατέρας” των ψυχικών ερευνών που εξήγησε τα φαντάσματα. Η θεωρία του για το φαινόμενο Mandela Effect

του συνεργάτη μας και ιστορικού ερευνητή, Στέφανου Μίλεση

Ο ιατρός Άγγελος Τανάγρας έλαβε το προσωνύμιο του πατέρα των ψυχικών ερευνών στην Ελλάδα. Πέθανε σε ηλικία 94 ετών το 1971 και ήταν ιδρυτής της «Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών».

Το πραγματικό του όνομα ήταν Άγγελος Ευαγγελίδης αλλά καθώς ήταν αξιωματικός (ιατρός) του Πολεμικού Ναυτικού και λογοτέχνης, κατά τη συνήθεια της εποχής έλαβε το φιλολογικό ψευδώνυμο «Άγγελος Τανάγρας» που τελικά έμεινε να τον χαρακτηρίζει.

Είχε σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και του Βερολίνου, αλλά από νεαρή ηλικία αφοσιώθηκε πλήρως στις ψυχοφυσιολογικές μελέτες, όπως κατονόμαζε το πεδίο έρευνας που με ζήλο άσκησε για πολλά χρόνια. Πλήθος άρθρων, βιβλίων και περιοδικών ήρθαν στο φως της δημοσιότητας με την υπογραφή του και υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους του είδους του.

Τα πειράματα

Η συγγραφή του και οι μελέτες του είχαν πάντοτε τον τύπο των επιστημονικών συγγραμμάτων, στηριζόμενες σε πειραματικές αποδείξεις όπως «Αι ενδείξεις και αι αρνήσεις υπάρξεως ενσυνειδήτων δημιουργικών δυνάμεων», «Το πεπρωμένον και η τύχη» κ.α. Πρώτος εισήγαγε θεωρίες άγνωστες στο ελληνικό κοινό που είχαν όμως τέτοια ανταπόκριση, ώστε τα άρθρα του στις εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας έφτασαν να διαβάζονται μανιωδώς και να έχει φανατικούς αναγνώστες.

Ήδη από την δεκαετία του 1930 υπήρξε θεμελιωτής θεωριών που δυστυχώς δεν κατοχυρώθηκαν με το όνομά του, παρά του ότι ήταν ο πρώτος που τις διατύπωσε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η διαδεδομένη σήμερα θεωρία γνωστή ως “Mandela Effect”, σύμφωνα με την οποία ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων πιστεύει ότι ένα γεγονός συνέβη χωρίς όμως να έχει συμβεί!

Έλαβε αυτή την ονομασία, από την ερευνήτρια παραφυσικών θεμάτων Fiona Broome, από τον Πρόεδρο της Νοτίου Αφρικής Νέλσον Μαντέλα, καθώς κάποια εποχή υπήρχε η αντίληψη ότι ο Μαντέλα είχε πεθάνει, ενώ ήταν ακόμα ζωντανός (ψευδής συλλογική μνήμη).

Η λαϊκή πεποίθηση συμβαίνει πολλές φορές να μην αντανακλά την πραγματικότητα. Ο Τανάγρας αν και πρώτος διατύπωσε τη θεωρία αυτή, για χρόνια δεν είχε καταφέρει να την αποδείξει παραθέτοντας γεγονός ευρείας έκτασης, που να έχει συμβεί στην Ελλάδα.

Τελικώς αποδείχθηκε με τον δικό του θάνατο, που καταγράφηκε ενώ ήταν ακόμα εν ζωή!

Αν και ο Τανάγρας πέθανε το 1971 σε πολλές εγκυκλοπαίδειες, λεξικά και άλλα έντυπα της εποχής του καταγράφηκε ως ημερομηνία θανάτου του το έτος 1964, εποχή δηλαδή που ο Τανάγρας ήταν ακόμα ζωντανός!

Διαβάζοντας ο ίδιος περί θανάτου του από μεγάλη εγκυκλοπαίδεια της εποχής, τους τηλεφώνησε χωρίς να τους αποκαλύψει ποιος ήταν και έλαβε από όλους τους υπαλλήλους την ίδια απάντηση, δηλαδή ότι ο Τανάγρας είχε πεθάνει χρόνια πριν.

Ο Τανάγρας τότε, «βάπτισε» την ομαδική εσφαλμένη αντίληψη ως «φαινόμενο Τανάγρα» που όμως δεν κατάφερε να διαδοθεί καθώς αγωνιζόταν μόνος του χωρίς άλλη υποστήριξη, σε μια εποχή που τα μέσα διάδοσης ήταν περιορισμένα.

Για το λόγο αυτό άλλωστε πέθανε και πικραμένος καθώς ουδέποτε του δόθηκε η πρέπουσα σημασία από την Ακαδημία των Αθηνών και τα άλλα επιστημονικά ιδρύματα που τον χλεύαζαν, πιστεύοντας ότι ο τομέας ενασχολήσεώς του δεν ήταν επιστημονικός.

“Εξολόθρευσε τα μέντιουμ και τους μάγους”

Κι όμως ο Τανάγρας ήταν εκείνος που πρώτος «καθάρισε» το χώρο από τους «μάγους» τα μέντιουμ και την αγυρτεία, καταδίωξε τους απατεώνες και θεμελίωσε τις αρχές του τομέα των ψυχικών ερευνών. Επενδύοντας όλη του την περιουσία στις μελέτες αυτές πέθανε μόνος και φτωχός σε ένα σπίτι στην Κυψέλη.

Άλλοι τομείς που πρώτος πέτυχε την πειραματική απόδειξη θεωριών του, ήταν η φωτογράφιση του φαινομένου του εκτοπλάσματος, καθώς προηγούμενα είχε υποστηρίξει ότι η ακτινοβολία των εκτοπλασμάτων (κοινώς αυτό που ο λαός αποκαλεί «φαντάσματα») δεν είναι κάτι το άυλο ή το ανύπαρκτο, αλλά έχει υπόσταση μετασχηματιζόμενη υλικώς σε μορφή που ο άνθρωπος μπορεί να συλλάβει μόνο με κατάλληλα ειδικά μέσα.

Η θεωρία του αποτέλεσε αντικείμενο κοροϊδίας από κάποιες εφημερίδες για αυτό και ο Τανάγρας το 1949 άπλωσε άμμο στο δάπεδο ενός δωματίου στο οποίο είχε εξαφανιστεί ο ένοικός του.

Οι γείτονες πίστευαν ότι υπήρχε εκτοπλασματική παρουσία στο κενό διαμέρισμα καθώς άκουγαν συνεχώς θορύβους και κρότους από αυτό. Το δωμάτιο κλειδώθηκε και όταν ανοίχθηκε κάποιες ημέρες αργότερα βρέθηκαν επί της απλωμένης άμμου ίχνη πελμάτων. Ο Τανάγρας γέμισε το βαθούλωμα της άμμου που είχαν αφήσει τα πέλματα με γύψο και αποτύπωσε στη συνέχεια την υλική μορφή του εκτοπλάσματος.

Το γύψινο αποτύπωμα παραδόθηκε στη συνέχεια προς εξέταση στην αστυνομία (τομέα εγκληματολογικών ερευνών).

Από τις διαστάσεις του ποδιού υπολογίστηκε το ύψος και το βάρος και βρέθηκε να ταιριάζει απόλυτα στις διαστάσεις του ανθρώπου που ήταν ο χαμένος ένοικος του σπιτιού. Τότε ο Τανάγρας διατύπωσε τη θεωρία του «εμποτισμού», σύμφωνα με την οποία όταν σε ένα μέρος συμβεί ένα αποτρόπαιο συμβάν (π.χ. ένας φόνος), τότε το μέρος εμποτίζεται, δηλαδή διατηρεί μνήμη του γεγονότος που επαναλαμβάνεται ασταμάτητα για εκατομμύρια φορές, μέχρι να υπάρξει η λύση που επιφέρει τη λύτρωση.

Με βάση τη θεωρία του Τανάγρα, επισταμένη έρευνα στο συγκεκριμένο διαμέρισμα οδήγησε στην ανεύρεση του πτώματος του χαμένου ενοίκου, τον οποίο άγνωστοι είχαν δολοφονήσει και εντοιχίσει εντός του σπιτιού.

Σε κάποια άλλη περίπτωση στο Μεσολόγγι θαμώνες καφενείου έκαναν λόγο για φαινόμενα τηλεκινησίας.

Κλήθηκε ο Τανάγρας ο οποίος εξέτασε όλους τους μάρτυρες μεταξύ των οποίων διέκρινε υπάλληλο που ο καταστηματάρχης είχε προσλάβει ως βοηθό πιστεύοντας ότι ήταν έφηβος στην ηλικία.

Ο Τανάγρας διεπίστωσε αφενός ότι ο υπάλληλος δεν βρισκόταν στην ηλικία της εφηβείας, αλλά ήταν κατά πολλά χρόνια μεγαλύτερος, αφετέρου είχε πρόδηλο ανισοκορία, δηλαδή η μια κόρη του οφθαλμού δεν ήταν ίδια με την άλλη, που κατά τον Τανάγρα αποτελούσε περίπτωση ατόμου με δυνατότητα πρόκλησης φαινομένων τηλεκινησίας.

Την επομένη ημέρα ο υπάλληλος αποχώρησε από το καφενείο χωρίς ειδοποίηση, στην κυριολεξία εξαφανίστηκε και έκτοτε ουδέποτε παρατηρήθηκε ανάλογο φαινόμενο εντός του καφενείου.

Θρύλοι και παραδόσεις της λαϊκής μας παράδοσης, νεράιδες, ξωτικά, πνεύματα νερών, δασών ή σπηλαίων, μύθοι υπό τη μορφή προφορικής παράδοσης του λαού, τοπικές ιστορίες, θρησκευτικές δοξασίες καταγράφηκαν και επαναδιατυπώθηκαν υπό το πρίσμα των θεωριών του Τανάγρα. Η εργασία του στηριζόμενη πάντοτε στην απόδειξη της διατυπωμένης θεωρίας του, οδηγούσε στην επίλυση καταστάσεων που ο λαός αποκαλεί απλώς «ανεξήγητα μυστήρια».

Για τον Τανάγρα τα πάντα είχαν μια εξήγηση!

Εκατοντάδες περιπτώσεις καταγράφηκαν στα αρχεία του Άγγελου Τανάγρα από τα οποία σήμερα ελάχιστα διασώθηκαν. Μοναδική η απόδειξη της θεωρίας του περί ψευδαισθήσεων, αλλά και η επίλυση του προβλήματος της οικίας του Στρατηγού Διαμαντόπουλου, όπου τα τόπια υφάσματος που οι γονείς συνέλεγαν για να προικίσουν τις κόρες τους, βρίσκονταν το ένα μετά το άλλο κατεστραμμένα, από σχισίματα και οπές παρά το γεγονός ότι φυλάσσονταν σε κλειδωμένο σεντούκι με το κλειδί να το έχει μόνο ο Στρατηγός Διαμαντόπουλος.

Όλοι μιλούσαν για «γρουσουζιά» και «μάτι». Στην περίπτωση αυτή ο Τανάγρας διατύπωσε τη θεωρία της αρνητικής και της θετικής σκέψης ως αιτία πρόκλησης του καλού και του κακού.

Λαμβάνοντας συνεντεύξεις από όλα τα μέλη του σπιτιού, κατέληξε ότι αιτία καταστροφής των υφασμάτων, ήταν η υπηρέτρια του σπιτιού που ήταν δυσαρεστημένη με την τύχη της συγκριτικά με τις κόρες της οικογένειας που ενώ ήταν ίδιας ηλικίας με αυτήν, απολάμβαναν πολλά αγαθά.

Οι σκέψεις της κάθε άλλο παρά θετικές ήταν για τις προίκες τους, που κατά τον Φρόιντ «ο αρνητισμός καταπνίγεται στο υποσυνείδητο».

Ο Τανάγρας πρόσθεσε στην φροϋδική θεωρία μια ακόμα εκδοχή σύμφωνα με την οποία «ο αρνητισμός είτε απωθείται στο περιβάλλον, είτε καταπνίγεται στο υποσυνείδητο». Στην περίπτωση του Στρατηγού Διαμαντόπουλου ο αρνητισμός της υπηρέτριας διοχετευόταν στο περιβάλλον, σε ό,τι περισσότερο ζήλευε, που ήταν τα υφάσματα.

Το πρώτο διεθνές τηλεπαθητικό πείραμα του Τανάγρα πραγματοποιήθηκε το 1928 μεταξύ Αθήνας και Παρισίου. Τέσσερις άνθρωποι «πομποί» στην Αθήνα εστίαζαν με το μυαλό τους σε συγκεκριμένα σχήματα.

Ισάριθμα άτομα στον Παρίσι «δέκτες» προσπαθούσαν να συνδεθούν τηλεπαθητικά με τους «πομπούς» των Αθηνών.

Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό καθώς σε λευκό χαρτί κατάφεραν να αποτυπώσουν τα σχήματα που οι «πομποί» εξέπεμπαν. Ο πόλεμος διέκοψε ανάλογα πειράματα που είχαν προγραμματιστεί να γίνουν με Λονδίνο, Βερολίνο, Χάγη και Λειψία. Μεταπολεμικά, το 1946, τα πειράματα επαναλήφθηκαν μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης με αντίθετη όμως φορά, δηλαδή οι «πομποί» να βρίσκονται στη Νέα Υόρκη και οι «δέκτες» στην Αθήνα.

Η ελληνική ομάδα «δεκτών» κατάφερε να αποκωδικοποιήσει όλα τα σχήματα της Αμερικής παρουσία Καθηγητού Κάρινγκτον του Πανεπιστημίου του Cambridge, ανακηρυσσόμενη ως η καλύτερη τηλεπαθητική ομάδα στον κόσμο.

Ο Άγγελος Τανάγρας είχε επηρεάσει πολλούς επώνυμους στην εποχή του και ειδικά την περίοδο της νεότητάς του, όταν στις αρχές του 20ου αιώνα στο Νέο Φάληρο στην εξοχική οικία του σατυρικού ποιητή Γεωργίου Σουρή, διακεκριμένοι ποιητές και συγγραφείς συναθροίζονταν στο σαλόνι της οικίας που έμεινε γνωστό ως «λογοτεχνικό σαλόνι» του Σουρή, που όμως δεν ήταν μόνο λογοτεχνικό!

Στο σαλόνι του Σουρή τα μεταφυσικά πειράματα έδιναν και έπαιρναν με την συμμετοχή μεγάλων ονομάτων της εποχής, όπως ο Μπάμπης Άννινος, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Πολέμης, ο Δαμβέργης, οι Παύλος Νιρβάνας, Γεώργιος Στρατήγης, Θεόδωρος Βελλιανίτης κ.α. Εκτός όμως από τους φιλολογούντες συμμετείχαν κι εκτός του κύκλου αυτού, όπως ο πρώην Δήμαρχος Αθηνών Μερκούρης, ο διευθυντής της “Διάπλασης των παίδων” Νικ. Παπαδόπουλος και πολλοί άλλοι.

Σε μια από τις συγκεντρώσεις αυτές είχε παρευρεθεί και ο πρωθυπουργός της χώρας Θεόδωρος Δηλιγιάννης.

Το γεγονός θα καταγραφεί από τον οικοδεσπότη Σουρή με ανάλογους στίχους,

«Ο Αρχιμάγος ο Σουρής

και το σουξέ ο Θοδωρής

(εννοεί τον Πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηληγιάννη)

Συναθροιστείτε πνεύματα

και απ΄ εμπρός και πίσω

ακούσατε το πρόσταγμα

Σουρή του αρχιμάγου

που έχει πρόσωπον… λαγού

και γενειάδα τράγου».

Ο Άγγελος Τανάγρας υπήρξε πολυγραφότατος αφήνοντας πίσω του δεκάδες πεζογραφήματα, μελέτες και δοκίμια, εκτός των επιστημονικών συγγραμμάτων στον τομέα των ψυχικών ερευνών. Υπηρέτησε στο Πολεμικό ναυτικό συμμετέχοντας σε τέσσερις πολέμους, 1897, Πρώτο και δεύτερο βαλκανικό πόλεμο 1912-13 και πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Διετέλεσε υπεύθυνος του υγειονομικού τμήματος στο λιμάνι του Πειραιά, στο λοιμοκαθαρτήριο Σαλαμίνας και στο λιμάνι της Σμύρνης, όπου επιπλέον στάλθηκε και ως αντιπρόσωπος της Διεθνούς Υγειονομικής Επιτροπής μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Γενικού Αρχίατρου. Ο Τανάγρας με το έργο του και τα επιτεύγματά του, έζησε δέκα ζωές ανθρώπων σε μια! Τίποτα δεν ήταν άλυτο για τον Τανάγρα.