Η διαφωνία για το κρανίο του μέγα δραματουργού Σοφοκλή. Ο τύμβος της Δεκέλειας και η ταφή με άδεια των Σπαρτιατών (βίντεο)

Το κρανίο της φωτογραφίας θεωρείται ότι ανήκει στον Σοφοκλή, τον άνθρωπο που χάρισε στην παγκόσμια δραματουργία τον Οιδίποδα Τύραννο, την Αντιγόνη, και άλλα αριστουργήματα. Βρέθηκε στον Τύμβο της Δεκέλειας όταν έγινε ανασκαφή το 1888.

«Αν ο θάνατος έρχεται πρόωρα, δηλώνω πως αυτό για μένα είναι κέρδος. Όποιος ζει σαν κι εμένα, ανάμεσα σε αναρίθμητα δεινά, πώς είναι δυνατόν να μην κερδίζει πεθαίνοντας;»

Tο 406 π.Χ., o τραγικός ποιητής Σοφοκλής πέθανε σε ηλικία 91 ετών στην Αθήνα. Στη διάρκεια της ζωής του έγραψε περισσότερα από 120 δράματα ανάμεσα στα οποία τον Οιδίποδα Τύραννο και την Αντιγόνη, τον Φιλοκτήτη, την Ηλέκτρα και τον Οιδίποδα επί Κολωνώ.

Την εποχή του θανάτου του, μαινόταν ο Πελοποννησιακός πόλεμος ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σπάρτη. Oι Σπαρτιάτες είχαν στρατοπεδεύσει στην περιοχή της Δεκέλειας και των Αχαρνών.

Οι συγγενείς του ποιητή ήθελαν να ταφεί στον οικογενειακό τάφο, στη Δεκέλεια που βρισκόταν υπό την κατοχή των Σπαρτιατών. Για το λόγο αυτό ζήτησαν άδεια από τον Σπαρτιάτη Βασιλιά Άγι, ο οποίος, ύστερα από προτροπή του θεού Διονύσου, τους παραχώρησε το δικαίωμα ταφής στο συγκεκριμένο σημείο.

Πάνω από τον τάφο, οι Αθηναίοι έστησαν μια χάλκινη σειρήνα ή χελιδόνα που έγραφε:

«Κρύπτω τώδε τάφω Σοφοκλή πρωτεία λαβόντα τη τραγική τέχνη. Σχήμα το σεμνότατον».

Έτσι έγινε η ταφή του Σοφοκλή σύμφωνα με άγνωστο βιογράφο του. Όπως ανέφερε, ο πατρογονικός τάφος του ποιητή βρισκόταν 11 πόδια από το τείχος της Δεκέλειας.

Η ανακάλυψη του “τύμβου του Σοφοκλή”

Το 1888, ο Δανός δασολόγος και αρχαιολάτρης, Λούντβιχ Μούντερ, ο οποίος υπήρξε διευθυντής του βασιλικού κτήματος του Τατοϊου ανακάλυψε έναν τύμβο στους πρόποδες της Πάρνηθας.

Είχε υπολογίσει την απόσταση από το τείχος του οχυρού της Δεκέλειας και οδηγήθηκε στη θέση «Μεγάλη Βρύση» στην σημερινή περιοχή της Βαρυμπόμπης.

Ο τύμβος είχε διάμετρο 40 μ. και ύψος 13 μ. και στο εσωτερικό του υπήρχαν τρεις σαρκοφάγοι.

Σε μια από τις σαρκοφάγους, υπήρχαν τα οστά ηλικιωμένου άντρα, που πίστευε ότι ανήκαν στον Σοφοκλή. Σύμφωνα με όσους ήταν παρόντες στην ανασκαφή, δίπλα στον νεκρό βρέθηκε ένα ξύλινο ραβδί, το οποίο διαλύθηκε μόλις ήρθε σε επαφή με τον αέρα. Πιθανότατα ήταν η «καμπύλη βακτηρία» των γερόντων, που είχε επινοήσει ο Σοφοκλής.

Βρέθηκαν επίσης δύο σιδερένιες στλεγγίδες και μικρά αγγεία, ενώ στην κεντρική σαρκοφάγο βρήκαν χάλκινο καθρέπτη – γι’αυτό οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να ανήκε σε γυναίκα.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι ιστορικοί λόγοι στην Πνύκα. Πριν από τον Μακρόν, ήταν ο Κλεισθένης, ο επιτάφιος του Περικλή, και η ιστορική ομιλία του Κολοκοτρώνη 

Παρόλο που τα στοιχεία έδειχναν ότι επρόκειτο για τον τάφο του Σοφοκλή, υπήρχαν αμφιβολίες, καθώς σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Σοφοκλής τάφηκε με την περικεφαλαία και το ξίφος του. Επίσης, δεν βρέθηκε η επιγραφή που πιστοποιούσε την ταυτότητα του νεκρού. Αν και δύο δημότες της περιοχής είχαν αναφέρει στον τότε δήμαρχο ότι είχαν δει μαρμάρινη επιγραφή, η οποία καταστράφηκε.

Τότε ο τύπος της εποχής έκλεισε το θέμα αποφασιστικά: «Ὁ ἐν Δεκελείᾳ ἀνασκαφεὶς ἀρχαῖος τύμβος ἀπεδείχθη ὅτι δὲν περιεῖχε τὰ λείψανα τοῦ μεγάλου τῆς ἀρχαιότητος τραγικοῦ, καὶ αἱ πρὸς στιγμὴν περὶ αὐτοῦ συγκεντρωθεῖσαι ἐλπίδες διελύθησαν» («Εφημερίς», αρ. φύλ. 171, 19.06.1888).

Το 1893, ο Μούντερ επέμεινε και  έστειλε το κρανίο στον διακεκριμένο ανθρωπολόγο Ρούντολφ Καρλ Βίρχοβ στη Γερμανία, ο οποίος αποφάνθηκε ότι ανήκε σε άντρα που πέθανε κατά το δεύτερο μισό της ζωής του. Ο Βίρχοβ διαπίστωσε ότι το κρανίο ήταν δολιχοκέφαλο και του «τυπικού ελληνικού τύπου». Ήταν σχετικά πλατύ, με πρόσωπο στενό, μύτη ισχυρή και εξέχουσα και άνω γνάθο κοντή.

Το 1958, οι πριγκίπισσες Σοφία και Ειρήνη βρέθηκαν στο σημείο και βοήθησαν τις ανασκαφές της αρχαιολόγου Θεοφανούς Αρβανιτοπούλου. Οι πριγκίπισσες βρήκαν αρκετά όστρακα αγγείων στην ευρύτερη περιοχή, τα οποία η πριγκίπισσα Ειρήνη περιέγραφε στο βιβλίο της «Όστρακα εκ Δεκελείας».

Στην πορεία του χρόνου ο «τύμβος του Σοφοκλή» ή «τύμβος της Καμβέζας», όπως είναι γνωστός, εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε από την πολιτεία.

Τo 2006 o τάφος κηρύχτηκε αρχαιολογικός χώρος και έγιναν προστατευτικές εργασίες και προστέθηκε στέγαστρο. Ο χώρος πλέον είναι περιφραγμένος και έγιναν εργασίες πλακόστρωσης στον ταφικό περίβολο. Ο τάφος ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς της αρχαιότητας θα μπορούσε να αποτελέσει μαζί με το γειτονικό κτήμα Τατοϊου σε ένα σημαντικό αξιοθέατο με διεθνές ενδιαφέρον.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Das Grab des Sophokles

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Γιατί ο Αισχύλος που πολέμησε ηρωικά στη μάχη του Μαραθώνα δεν την αναφέρει ποτέ; Η θλίψη για τον θάνατο του αδελφού του και η πικρία για την ήττα από τον Σιμωνίδη