Αφροδίτη της Μήλου. Πώς βρέθηκε σε ένα χωράφι και φορτώθηκε σε πλοίο για τη Γαλλία παραμονή της ελληνικής επανάστασης

Στην αρχική σπάνια απεικόνιση του 1919 ο διάσημος γάλλος φωτογράφος – περιηγητής  Boissonnas, καταγράφει το σημείο όπου βρέθηκε στο άγαλμα της Αφροδίτης στη Μήλο.  Το άγαλμα ανασύρθηκε  σε κομμάτια από ένα χωράφι του νησιού την άνοιξη του 1820.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας πάσης φύσεως Ευρωπαίοι “αρχαιολάτρες” αναζήτησαν τους ελληνικούς θησαυρούς της αρχαιότητας για προσωπικό όφελος και εκμετάλλευση. Κυρίως Βρετανοί, Γερμανοί και Γάλλοι έκαναν οργανωμένες εξορμήσεις, προκειμένου να εντοπίσουν και να ανασύρουν γλυπτά και πολύτιμα έργα τέχνης. Όπου χρειαζόταν “αποζημίωναν” τους τοπικούς οθωμανούς διοικητές για να εξασφαλίσουν άδειες ανασκαφής και έρευνας.

Το διάσημο άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, που κοσμεί σήμερα το Μουσείο του Λούβρου, το άρπαξαν από την Μήλο Γάλλοι αξιωματούχοι το 1821. Την χρονιά που ξέσπασε η ελληνική επανάσταση. 24 μέρες πριν από την έναρξη του Αγώνα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων, οι Γάλλοι παρουσίαζαν το απόκτημά τους με καμάρι στα Ηλύσια Πεδία. Ήταν το δώρο του πρεσβευτή της Γαλλίας στην Πόλη, Μαρκησίου Ντε Ριβιέρ, στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ!

Η ανασκαφή του αγάλματος 

Τον Απρίλιο του 1820 στο Κλήμα της Μήλου, ο αγρότης Γεώργιος ή Θεόδωρος Κεντρωτάς, καθώς έσκαβε το χωράφι του, βρήκε ένα γυναικείο άγαλμα, το οποίο σήμερα είναι γνωστό ως η «Αφροδίτη της Μήλου». Το άγαλμα ήταν σπασμένο στα δύο και έλειπαν τα χέρια του. Ο αγράμματος γεωργός δεν κατάλαβε την αξία του ευρήματος. Ένας Γάλλος αξιωματικός, ο Ολιβιέ Βουτιέ, που βρισκόταν με το πολεμικό του πλοίο “ Εσταφέτ” για να ξεχειμωνιάσει στο λιμάνι, προσφέρθηκε – με το αζημίωτο φυσικά- να βοηθήσει. Κάποιες άλλες πηγές αναφέρουν ότι το γαλλικό πλήρωμα βρισκόταν ήδη στο χωράφι, ψάχνοντας για αρχαία.

Οι επίδοξοι αγοραστές

Ο νεαρός Βουτιέ είναι αυτός που πρωτοδιάβασε την επιγραφή στη βάση του αγάλματος. “Αφροδίτη” ήταν τη λέξη που έκανε το πρόσωπο του να λάμψει. τότε κατάλαβε την αξία του γλυπτού. Ενημέρωσε τον πρόξενο της Γαλλίας στη Μήλο, ο οποίος έσπευσε να το αγοράσει, σαν να επρόκειτο για απλό εμπόρευμα. Τότε δεν υπήρχε ελληνικό κράτος για να εμποδίσει την συναλλαγή και οι Οθωμανοί περιφρονούσαν οτιδήποτε αρχαιοελληνικό.

Το νέο διαδόθηκε πολύ γρήγορα και στο νησί έφτασαν και άλλοι επίδοξοι αγοραστές που ήθελαν να το μεταφέρουν στον Πειραιά.

Η υπόθεση περιπλέχτηκε περαιτέρω όταν ένας καλόγερος από τη Μήλο, που είχε κατηγορηθεί για ιερατικές ατασθαλίες, σκέφθηκε να κάνει το άγαλμα δώρο στον διερμηνέα του στόλου που θα τον πήγαινε στην Πόλη για να απολογηθεί. Έτσι η Αφροδίτη παραλίγο να βρεθεί στη Μολδαβία, καθώς ο διερμηνέας ήταν ο πρίγκιπας της Μολδαβίας, Νικόλαος Μουρούζης. Τότε ο Γάλλος αξιωματικός Βουτιέ έσπευσε να ειδοποιήσει τον πρεσβευτή του στην Κωνσταντινούπολη για να μη χάσουν οι Γάλλοι τον θησαυρό, ενώ ο Κεντρωτάς που το βρήκε κατακλύστηκε από προτάσεις και αμοιβές. Κατά μια εκδοχή, ο Κεντρωτάς δεν ήταν ένας απλός αγρότης, αλλά «εκτιμητής αξίας χωραφιών», δηλαδή κάτι σαν μεσίτης της σημερινής εποχής.

Το σκληρό παζάρι των Γάλλων

Στις 20 Μαΐου του 1820, οι Γάλλοι αξιωματικοί επέστρεψαν στη Μήλο με το φιρμάνι από τον Σουλτάνο. Το άγαλμα όμως ήταν ήδη πακεταρισμένο στο κατάστρωμα ενός καϊκιού, έτοιμο να ταξιδέψει για τη Μολδαβία. Αμέσως ξεκίνησαν νέα παζάρια και οι δωροδοκίες. Κανείς δεν ξέρει πως ακριβώς πέρασε στα χέρια των Γάλλων η Αφροδίτη. Άλλοι λένε ότι αναγκάστηκαν να την παραδώσουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι του νησιού και άλλοι ότι οι Γάλλοι ναύτες έκαναν έφοδο στο πλοίο και την άρπαξαν.

Ο πολύτεκνος αγρότης που κάτω από συνεχείς πιέσεις παρέδωσε το άγαλμα, πήρε ως αντάλλαγμα 400 γρόσια, ένα σχετικά καλό ποσό για την εποχή, αν λάβουμε υπόψη πως 1.000 γρόσια ήταν ο ετήσιος μισθός των δημογερόντων. Μια άλλη άλλη εκδοχή αναφέρει ότι οι Γάλλοι έδωσαν χρήματα και στους δημογέροντες και τους προκρίτους του νησιού. Κερδισμένοι τελικά βγήκαν οι Γάλλοι που ξόδεψαν μόνο χίλια φράγκα για να πάρουν στα χέρια τους την Αφροδίτη της Μήλου και να τη μεταφέρουν στην πατρίδα τους.

Ο Γάλλος αξιωματικός Ολιβιέ Βουτιέ, εγκατέλειψε το γαλλικό ναυτικό και πολέμησε το πλευρό των Ελλήνων στην Επανάσταση του 1821.

Στη Μήλο βρίσκεται πλέον μόνο το αντίγραφο του αγάλματος, που προσέφερε ως δώρο το Λούβρο στο νησί. Εκτίθεται στο τοπικό μουσείο.

Το μυστήριο με τα “χέρια” της Αφροδίτης της Μήλου

Η «Αφροδίτη της Μήλου» είναι ένα από τα πιο γνωστά και εντυπωσιακά αγάλματα της ελληνιστικής περιόδου. Η κατασκευή του χρονολογείται μεταξύ των ετών 150 και 100 π.Χ. Είναι φτιαγμένο από παριανό μάρμαρο και έχει ύψος πάνω από 2 μέτρα. Δημιουργός του είναι πιθανότατα ο Σκόπας, μαθητής του Φειδία, ή κατά άλλες πληροφορίες, ο Αλέξανδρος της Αντιόχειας, για τους οποίους όμως δεν γνωρίζουμε περισσότερα στοιχεία. Το άγαλμα αν και βρέθηκε χωρίς χέρια, πιθανολογείται πως στο αριστερό της χέρι κρατούσε ένα μήλο, ενώ το δεξί ακουμπούσε στο ύφασμα που είναι τυλιγμένο γύρω από τους γοητευτικούς γοφούς της «Αφροδίτης».

Πηγή αρχικής φωτογραφίας του Frédéric Boissonnas: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι πραγματικά κρατούσε η Αφροδίτη της Μήλου στα χέρια της; Η θεωρία καθηγήτριας ότι έκλωθε και ήταν εταίρα, έγινε 3D αναπαράσταση