Η άποψη του αμερικανού πρέσβη ότι επί χούντας, είχε μειωθεί δραματικά η ισχύς του στρατού που δυνάστευε το λαό

Το 1974 υπήρξε κομβικό έτος για τη σύγχρονη Ελλάδα. Η κατάρρευση της δικτατορίας, η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η ανεπανόρθωτη εθνική συμφορά στην Κύπρο, σηματοδότησαν το τέλος μιας εποχής και την “απαρχή μιας εντελώς νέας”.

Ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Αντώνης Κλάψης, στο νέο του βιβλίο “1974, Μεταπολίτευση“, αναδεικνύει τον μεταβατικό χαρακτήρα αυτού του έτους, επιχειρώντας όχι μόνο να εξηγήσει “τι συνέβη” εκείνη τη χρονιά, αλλά να απαντήσει στο σύνθετο ερώτημα “γιατί συνέβησαν όλα αυτά” και “πως συνδέονται μεταξύ τους”.

Η κατάρρευση της δικτατορίας

Το 1973, το χουντικό καθεστώς είχε δεχθεί ισχυρά χτυπήματα. Η αποδοκιμασία της χούντας ήταν έκδηλη σχεδόν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Από τους φοιτητές και το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, που έφτασε να πυροδοτήσει την εξέγερση του Πολυτεχνείου μέχρι τις ένοπλες δυνάμεις και το Κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού.

Για τον Παπαδόπουλο, πιο επικίνδυνη αποδείχτηκε η δυσαρέσκεια στις τάξεις του Στρατού Ξηράς, στελέχη του οποίου είχαν από την πρώτη στιγμή αποτελέσει τον σκληρό πυρήνα της δικτατορίας. Ολοένα και περισσότεροι αξιωματικοί εμφανίζονταν απογοητευμένοι από τις επιλογές του καθεστώτος και από τον έντονα προσωποπαγή χαρακτήρα του. Σταδιακά, πολλοί από αυτούς άρχισαν να συσπειρώνονται γύρω από τον Ιωαννίδη, που ήθελε ακόμη πιο σκληρή χούντα.

Η αντροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη ήταν φυσικό επόμενο. Το καθεστώς Ιωαννίδη συνέχισε την σκληρή πολιτική της χούντας. Τα καταπιεστικά μέτρα, οι διώξεις και τα βασανιστήρια των αντιφρονούντων εντάθηκαν ενώ στους προοδευτικούς κύκλους συζητιόταν ολοένα και περισσότερο η ανάγκη για επιστροφή του Καραμανλή από το Παρίσι, προκειμένου να αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας. Ένα σενάριο εύκολο στα λόγια, αλλά ανέφικτο στην πράξη.

Ελληνοτουρκικές σχέσεις

Ταυτόχρονα, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις οξύνοντας σε βαθμό που η πολεμική σύγκρουση δεν μπορούσε να αποκλειστεί. Η υπερεθνικιστική ρητορεία του καθεστώτος Ιωαννίδη και η ασυγκράτητη αισιοδοξία ότι, σε περίπτωση σύρραξης με την Τουρκία, τα ελληνικά άρματα μάχης θα έφταναν μέχρι την Κωνσταντινούπολη, απείχαν κατά πολύ από την πραγματικότητα.

Άλλωστε, όπως παρατηρούσε και ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Χένρι Τάσκα, η επιχειρησιακή ικανότητα των ένοπλων δυνάμεων είχε μειωθεί δραματικά, αφού αντί να ασχολούνται με την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας είχαν μετατραπεί σε όργανα καταδυνάστευσης του ελληνικού λαού.

Τον Μάρτιο του 1974 η τουρκική πολεμική αεροπορία ξεκίνησε τις πρώτες μαζικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου των ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Ο Ιωαννίδης δεν διαχειρίστηκε σωστά ούτε την τουρκική απειλή ούτε τις διεκδικήσεις της γείτονας χώρας. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο και η εθνική τραγωδία που ακολούθησε οδήγησε στην κατάρρευση του δικτατορικού καθεστώτος.

Στις 24 Ιουλίου του 1974, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και αμέσως ορκίστηκε πρωθυπουργός.

Η σκοτεινή επταετία είχε τελειώσει οριστικά. Μία νέα εποχή ανέτειλε για το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

Ο Αντώνης Κλάψης  στο βιβλίο του, “1974, Μεταπολίτευση”, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, περιγράφει με απλό και κατανοητό τρόπο τα γεγονότα, που οδήγησαν στη χούντα του Ιωαννίδη, τη ρήξη Αθήνας Λευκωσίας, το πραξικόπημα στην Κύπρο, την πρώτη εισβολή του Αττίλα, τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας, τον δεύτερο Αττίλα, τα μέτρα εκδημοκρατισμού, τις εκλογές που ανέδειξαν την Κυβέρνηση Καραμανλή και το δημοψήφισμα που έθεσε τέλος στη βασιλεία.

Η χούντα πλήγωσε την Ελλάδα αλλά οδήγησε την πολιτική ζωή σε μια απρόσμενη ωριμότητα. Η Δημοκρατία θωρακίστηκε και ζούμε πλέον την μακρύτερη περίοδο δημοκρατικής διακυβέρνησης, όπου η πολιτική διαδοχή γίνεται με αδιάβλητη εκλογική διαδικασία. Σε αυτό αναμφίβολα έπαιξε σημαντικό ρόλο η κατάργηση της βασιλείας, καθώς το παλάτι δηλητηρίαζε συστηματικά με το ρόλο του το δημόσιο βίο, το στράτευμα και την πολιτική ζωή