12 Ένορκοι. Το έργο που σόκαρε ακόμα και τους δικαστές και κατέδειξε τον ρατσισμό στην απονομή της δικαιοσύνης. Από τον Χένρι Φόντα στο θέατρο Αλκμήνη. Η “ελληνική εκδοχή” που αγάπησε το κοινό

Ο Ρέτζιναλντ Ρόουζ έγραψε το σενάριο για τους «12 Ενόρκους» το 1954, αφού είχε ο ίδιος παρευρεθεί σε δίκη ως ένορκος. Η εμπειρία του έμεινε αξέχαστη: 

«Ήταν τόσο εντυπωσιακό και επίσημο το σκηνικό στο δωμάτιο του δικαστηρίου με τους ξύλινους τοίχους και τον ασπρομάλλη δικαστή. Με συγκλόνισε. Με συνεπήρε. Ήμουν ένας από τους ενόρκους για μια υπόθεση ανθρωποκτονίας και συζητούσαμε και διαφωνούσαμε για οχτώ ώρες. Έγραφα μονόωρα δράματα τότε και σκέφτηκα, πόσο ωραίο σκηνικό είναι για δράμα».

Μεταφέρθηκε αρχικά στην τηλεόραση τον Σεπτέμβριο του 1954 και ο Ρόουζ βραβεύτηκε με βραβείο Emmy για το σενάριο.

Τρία χρόνια αργότερα, οι «12 Ένορκοι» προβλήθηκαν και στον κινηματογράφο, με πρωταγωνιστή και παραγωγό τον αξέχαστο Χένρι Φόντα.

Σκηνοθέτης ήταν ο «πρωτάρης» Σίντνεϊ Λουμέτ, που αργότερα έγινε γνωστός για αριστουργηματικές ταινίες όπως το «Σέρπικο» και το «Σκυλίσια Μέρα».

Δώδεκα ένορκοι καλούνται να κρίνουν ως ένοχο ή αθώο έναν 18χρονο που κατηγορείται ότι σκότωσε τον πατέρα του.

Η απόφαση των ενόρκων έπρεπε να είναι ομόφωνη και αρχικά όλα έδειχναν πως η ετυμηγορία θα ήταν καταδικαστική.

Όλοι οι ένορκοι θεωρούσαν ότι ήταν ένοχος, εκτός από έναν, τον Ένορκο 8, τον οποίο υποδύθηκε ο Φόντα.

Σταδιακά, παρουσιάζοντας καινούρια στοιχεία και εξετάζοντας τις μαρτυρίες που είχαν δοθεί στο δικαστήριο, ο Ένορκος 8 κατάφερε να αλλάξει την γνώμη των άλλων.

Η δικαστής του Supreme Court Justice των ΗΠΑ, Sonia Sotomayor, είχε δηλώσει πως επέλεξε να ασχοληθεί με τη Νομική όταν είδε την ταινία για πρώτη φορά.

Παρά τον θαυμασμό της για το έργο όμως, ξεκαθάρισε πως σε ένα πραγματικό δικαστήριο, δεν θα επιτρεπόταν ποτέ στους ενόρκους να αναιρέσουν τις μαρτυρίες και τις αποδείξεις του δικαστηρίου με απλές υποθέσεις, όπως έγινε στην ταινία.

Στο σενάριο, ο Ρόουζ είχε αποφύγει να αναφέρει λεπτομέρειες για την ταυτότητα του νεαρού κατηγορούμενου, πέρα από το γεγονός ότι ζούσε σε μια κακόφημη φτωχογειτονιά, ενώ άφηνε να εννοηθεί ότι ανήκε σε κάποια μειονότητα. Ήθελε να δείξει πόσο αρνητικά προκατειλημμένοι ήταν όλοι οι ένορκοι, βασιζόμενοι μόνο σε αυτά τα δύο στοιχεία.

Άλλωστε στην Αμερική της δεκαετίας του ’50, οι ένορκοι ήταν μόνο λευκοί άντρες.

Αυτή την ομοιογένεια επιδίωκαν πάντα οι δικηγόροι είτε μέσω κυβερνητικής απόφασης είτε με τη λίστα αποκλεισμού που είχαν στην κατοχή τους.

Σε μία από τις πιο έντονες σκηνές της ταινίας, ο Ένορκος 10 αρχίζει να μιλάει κατά των κατοίκων των φτωχογειτονιών, παρουσιάζοντάς τους ως υπανθρώπους, χωρίς συναισθήματα και ήθος.

Σταδιακά, οι ένορκοι σηκώνονται απ’ το τραπέζι και του γυρίζουν την πλάτη, εξοργισμένοι με τους ισχυρισμούς.

Ο Ένορκος χάνει το σθένος του όταν τους βλέπει να απομακρύνονται και τους ζητάει να τον ακούσουν.

Στο τέλος, μένει καθιστός μόνο ο Ένορκος 4, ο οποίος του λέει: “Σε άκουσε. Τώρα κάτσε κάτω και μην ξανανοίξεις το στόμα σου!”

Ο Λουμέτ εφάρμοσε δύο τεχνικές για να δημιουργήσει μία αίσθηση κλειστοφοβίας στο έργο και στο κοινό.

Αρχικά, έκλεισε τους ηθοποιούς στο δωμάτιο του δικαστηρίου για ώρες, χωρίς να τους κινηματογραφεί, μόνο και μόνο για να νιώσουν πώς είναι να μένουν ώρες κλεισμένοι στον ίδιο χώρο με άλλους ανθρώπους. Το δεύτερο τέχνασμά του ήταν ότι τοποθέτησε τις κάμερες ψηλά στο ταβάνι και σταδιακά τις κατέβαζε, έτσι ώστε να φαίνεται ότι κάθε ώρα που περνούσε, ο χώρος στένευε και γινόταν πιο αποπνικτικός.

Η ταινία δέχτηκε εξαιρετικές κριτικές, αλλά δεν πέτυχε καθόλου εμπορικά.

Ο Φόντα δεν απόσβεσε ούτε καν τα έξοδά του, αλλά ήταν τόσο ενθουσιασμένος με το έργο, που το συγκατάλεγε ανάμεσα στις καλύτερες ταινίες της καριέρας του.

Ήταν υποψήφια για τρία Όσκαρ, Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθέτη και Σεναρίου, αλλά και στις τρεις κατηγορίες, κέρδισε η ταινία «Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι».

Η αξία του έργου αναγνωρίστηκε τις επόμενες δεκαετίες και πλέον συγκαταλέγεται ανάμεσα στις καλύτερες ταινίας στην ιστορία του κινηματογράφου.

Το 1997 προβλήθηκε το remake της ταινίας στην τηλεόραση.

Πληροφορίες για την παράσταση:

^{Οι 12 ένορκοι είναι:}

^{Χριστόδουλος Στυλιανού, Θανάσης Κουρλαμπάς, Γιώργος Γιαννόπουλος, Περικλής Λιανός, Βασίλης Παλαιολόγος, Χάρης Μαυρουδής, Μανώλης Ιωνάς, Απόλλων Μπόλλας, Αλέξανδρος Πέρρος, Κωνσταντίνος Μουταφτσής, Αυγουστίνος Κούμουλος}

^{Συμμετέχει: Αλέξης Σταυριανός}

^{Στη θέση του Τρύφωνα Καρατζά ο Παντελής Παπαδόπουλος}

Τη φωνή της χαρίζει η ^{Νένα Μεντή}

Χώρος: Θέατρο ^{ΑΛΚΜΗΝΗ}

Αλκμήνης 8, Πετράλωνα (μετρό Κεραμικός)

^{Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21.30 & Κυριακή στις 18.30}

Διάρκεια: 90’