Ο αγώνας ενός μικρασιάτη δικηγόρου να επιστραφούν σπίτια και μαγαζιά που άρπαξαν οι μαυραγορίτες από χιλιάδες πεινασμένους στην κατοχή. Οι διαδηλώσεις και ο δικαστικός αγώνας

Η σκληρή φορολογία των ακινήτων και τα δάνεια των τραπεζών βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή της ειδησεογραφίας και τροφοδοτούν συνεχώς την πολιτική ένταση. Η ιστορία των ακινήτων που χάθηκαν στην κατοχή και η προσπάθεια να επιστραφούν μεταπολεμικά στους ιδιοκτήτες τους είναι πολύ διδακτική.

Η δημοσιογραφική έρευνα για τα ακίνητα που άλλαξαν χέρια την περίοδο της γερμανικής κατοχής φωτίζει το δράμα χιλιάδων απελπισμένων πολιτών της κατοχικής περιόδου που έχασαν την περιουσία τους για έναν ή δύο τενεκέδες λάδι. Όταν η χώρα απελευθερώθηκε ένας άγνωστος στο ευρύ κοινό δικηγόρος έγινε μπροστάρης ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη και να επιστραφούν τα κλεμμένα. Ήταν ο Αντώνης Αθηνογένης που μεταπολεμικά ηγήθηκε ενός ισχυρού κινήματος για την επιστροφή των ακινήτων, στα χέρια όσων τα είχαν χάσει.

Το κίνημα για την επιστροφή των ακινήτων που εκποιήθηκαν στην κατοχή

Ο Σμυρνιός δικηγόρος είχε χάσει το σπίτι του στην κατοχή. Το πούλησε έναντι μικρού τιμήματος, ώστε να εξασφαλίσει τρόφιμα για την επιβίωση της οικογένείας του. Φυσικά δεν ήταν ο μόνος. Μαυραγορίτες, αρπακτικά της νεότερης ιστορίας, μέσα σε χρονικό διάστημα είχαν αποκτήσει τεράστια περιουσία, αγοράζοντας σε εξευτελιστικές τιμές, ότι μπορούσε να ανταλλαχθεί με λίγες οκάδες λάδι, αυγά, ψωμί και κρέας.

Η ανθρωπιστική κρίση του φρικτού χειμώνα του 1941 αποδεκάτισε κυρίως τα μεγάλα αστικά κέντρα. Η κρίση που είχε προκαλέσει η γερμανική κατοχή, είχε πάρει διαστάσεις ολέθρου. Από τη μία, οι Ναζί λεηλατούσαν την αγροτική παραγωγή και από την άλλη, έκλειναν τα μάτια στα εγκλήματα των ληστρικών συνεργατών τους, που αντάλλασσαν έναν τενεκέ λάδι με ακριβές μονοκατοικίες στο κέντρο της Αθήνας. Υπολογίζεται ότι κάτω από αυτό το καθεστώς της αφόρητης πίεσης, 400 χιλιάδες πολίτες πούλησαν μέρος ή το σύνολο της περιουσίας τους.

Ο Αθηνογένης, το 1946, ηγήθηκε της προσπάθειας να επιστραφούν τα σπίτια που είχαν χαθεί. Για αυτό το σκοπό, συνέταξε αναλυτική λίστα των ακινήτων που εκποιήθηκαν, αλλά και ξεχωριστή λίστα με τα ονόματα αυτών που τα είχαν αρπάξει. Η λίστα αυτή είχε 40 χιλιάδες αγοραστές. Δημιουργήθηκε όμως και μια δεύτερη λίστα, με ονόματα μεγαλεμπόρων, που είχαν «αγοράσει» από 10 έως 50 ακίνητα ο καθένας!

Ο Αθηνογένης ήταν πάντα μαχητής και πραγματικός πατριώτης. Πολέμησε ως εθελοντής στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, αργότερα βρέθηκε στα πεδία των Βαλκανικών πολέμων για την απελευθέρωση της βόρειας Ελλάδας και οργάνωσε μυστικές αποστολές Μικρασιατών εθελοντών.

Ταυτόχρονα, ήξερε τις κακοτοπιές της πολιτικής, καθώς πριν από τη δικτατορία του Μεταξά, είχε διατελέσει βουλευτής, αντιπρόεδρος της βουλής και υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Κονδύλη.

Όταν είδε ότι η κεντρική πολιτική σκηνή του γύρισε την πλάτη, δεν υποχώρησε και συμμάχησε με όσους είχαν διάθεση να αγωνιστούν στο πλευρό του. Ήξερε ότι θα βρει ισχυρές αντιστάσεις, αλλά οργάνωσε μεγάλες συγκεντρώσεις και μετέτρεψε τη διαμαρτυρία σε μαζική λαϊκή κατακραυγή.

Οι δωσίλογοι, μετά τον πόλεμο, είχαν ενταχθεί με τη δύναμη του χρήματος στην νεοελληνική πραγματικότητα, είχαν πρόσβαση στα κόμματα, επηρέαζαν τη δικαιοσύνη και πίεζαν να μην ψηφιστεί νόμος που θα τους έπαιρνε πίσω την περιουσία που απέκτησαν παράνομα σε βάρος των τίμιων Ελλήνων.

Είχαν καταφέρει, μάλιστα, να φέρουν στη βουλή, μέσω ενός ακροδεξιού σχηματισμού, πρόταση νόμου για νομιμοποίηση όλων των αγορών επί κατοχής, με αντάλλαγμα έναν ειδικό φόρο ακινήτων.

Το Κόμμα των Εθνικοφρουρών το προώθησε και υποστηρίχτηκε από τον Εμπορικό Σύλλογο της Αθήνας. Η μάχη ήταν σκληρή, αλλά ο Αθηνογένης νίκησε στα σημεία. Το 1949 κατάφερε να φέρει άλλο νόμο στη βουλή, που προέβλεπε την επιστροφή των σπιτιών για 250 χιλιάδες πωλήσαντες, αλλά χωρίς τιμωρία των ενόχων.

Οι μαυραγορίτες έμειναν ανέγγιχτοι και στο απυρόβλητο. Μάλιστα, προσέφυγαν στον Άρειο Πάγο και κατάφεραν να μπλοκάρουν την άμεση επιστροφή των ακινήτων που κατείχαν. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε τότε ότι ο νόμος περί ακύρωσης αγοραπωλησιών επί κατοχής ήταν… αντισυνταγματικός. Από την απόφαση αυτή εξαιρέθηκαν ευτυχώς μόνο οι μικροϊδιοκτήτες. Κάτι ήταν κι αυτό.

Ο Αθηνογένης πέθανε το 1963, σε ηλικία 88 ετών. Η μόνη τιμή που του έγινε ήταν να δώσουν το όνομά του σε έναν δρόμο στη Νέα Σμύρνη.

Τουλάχιστον οι Μικρασιάτες τον θυμήθηκαν.

Η εκποίηση της στέγης των πολιτών γράφτηκε με μαύρα γράμματα πριν από 70 χρόνια και οι πληγές στην ελληνική κοινωνία ακόμα δεν έχουν κλείσει.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: «Ουζερί Τσιτσάνης». Το μαγαζάκι όπου γράφτηκαν τα μεγαλύτερα λαϊκά τραγούδια του συνθέτη. Οι πελάτες του Τσιτσάνη ήταν από φτωχαδάκια μέχρι μαυραγορίτες και δοσίλογοι που είχαν χρήματα για διασκέδαση.