Η βομβιστική επίθεση στην Πιάτσα Φοντάνα του Μιλάνο και “ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού” που “αυτοκτόνησε” στις ανακρίσεις. Πως ο Ντάριο Φο εμπνεύστηκε το διάσημο έργο του

Πιάτσα Φοντάνα, Μιλάνο, Δεκέμβριος 1969. Έξω από τις βιτρίνες των καταστημάτων επικρατεί κοσμοσυρροή, στους δρόμους η κίνηση είναι ιδιαίτερα αυξημένη και στις τράπεζες οι μεγάλες ουρές προκαλούν έντονο εκνευρισμό, όπως κάθε χρόνο παραμονές Χριστουγέννων.

Ξαφνικά, την γιορτινή ατμόσφαιρα διακόπτει ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Τα τζάμια από τις βιτρίνες ξεκίνησαν να καταρρέουν και έντρομοι οι περαστικοί παρακολουθούν αιμόφυρτους πολίτες να τρέχουν.

Η βομβιστική επίθεση στο κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας στην Πιάτσα Φοντάνα αποτελεί μέχρι και σήμερα μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιταλικής ιστορίας.

17 άτομα σκοτώθηκαν και άλλα 88 τραυματίστηκαν. Οι αρχές θεώρησαν ως υπεύθυνους της επίθεσης άτομα από τον αναρχικό χώρο και της αριστεράς και προχώρησαν σε 80 συλλήψεις. Ωστόσο, οι κατηγορίες δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ. Αργότερα, κατηγορήθηκαν μέλη της ακροδεξιάς οργάνωσης Όρντινε Νουόβο, τα οποία κρίθηκαν ένοχα από το Ιταλικό Δικαστήριο.

Η ημέρα της επίθεσης 

Tην Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου του 1969, στις 16:37, εξερράγη μία βόμβα στην Πιάτσα Φοντάνα, στο κέντρο του Μιλάνου, και συγκεκριμένα στο κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας.

Ακολούθησε η άμεση επέμβαση της αστυνομίας.

Λίγο αργότερα, στις 16:55, μία άλλη βόμβα εξερράγη στην υπόγεια διάβαση κοντά την είσοδο της Τράπεζας Εργασίας (Banca Nazionale del Lavoro) τραυματίζοντας 13 άτομα.

Μισή ώρα αργότερα, στις 17:20 και στις 17:30 εξερράγησαν δύο βόμβες στην Ρώμη προκαλώντας τον τραυματισμό τεσσάρων ατόμων. Μια πέμπτη βόμβα βρέθηκε προτού εκραγεί μέσα σε ασανσέρ και καταστράφηκε με ελεγχόμενη έκρηξη, στην Εμπορική Τράπεζα της Ιταλίας, δίπλα στη Σκάλα του Μιλάνου.

Ο μοιραίος απολογισμός της επίθεσης ήταν 17 νεκροί και 105 τραυματίες. Στους δρόμους της Ρώμης, του Μιλάνου, του Τορίνου και άλλων πόλεων στήθηκαν μπλόκα και πραγματοποιήθηκαν πάνω από 80 συλλήψεις ατόμων, κυρίως από το χώρο της αναρχίας και της Αριστεράς.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η απαγωγή και η δολοφονία του Ιταλού πρωθυπουργού Άλντο Μόρο. Πώς οι Ερυθρές Ταξιαρχίες γάζωσαν με 91 σφαίρες τη φρουρά του. Τι λέει από τη φυλακή η γυναίκα που «φρόντιζε» τον όμηρο 

Οι υποψίες των αρχών για τους υπεύθυνους της επίθεσης στράφηκαν κυρίως στις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ωστόσο, τόσο η συγκεκριμένη οργάνωση όσο και σύσσωμη η Ιταλική Αριστερά κατήγγειλαν τις τρομοκρατικές ενέργειες ως προβοκάτσια της ακροδεξιάς, με στόχο την αύξηση της αστυνόμευσης και την ανακοπή του εργατικού κινήματος που άνθιζε εκείνη την περίοδο με ρυθμούς χιονοστιβάδας.

Η σύλληψη και ο θάνατος του Τζιουζέπε Πινέλλι

Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο αναρχικός εργάτης σιδηροδρόμων Τζιουζέπε Πινέλλι.

Ο Πινέλλι είχε απασχολήσει ξανά τις αρχές λίγους μήνες νωρίτερα, όταν κατηγορήθηκε ως υπεύθυνος για την έκρηξη βόμβας στο περίπτερο της Φίατ στην Έκθεση του Μιλάνου και για τοποθέτηση βόμβας σε κεντρικό σταθμό της πόλης. Οι αστυνομικές αρχές είχαν συλλάβει και ανακρίνει δεκάδες άτομα του αναρχικού χώρου μαζί με τον Πινέλλι.

Ωστόσο αποδείχτηκε πως πίσω από τις τρομοκρατικές ενέργειες βρισκόταν ο Tζοβάννι Βεντούρα, μέλος της ακροδεξιάς οργάνωσης Ορντινε Νουόβο (Ordine Nuovo).

Είχαν περάσει τρεις μέρες από τη σύλληψή του τη μέρα της επίθεσης στην Πιάτσα Φοντάνα και ο Πινέλλι ήταν ακόμα κρατούμενος στο αστυνομικό τμήμα για ανάκριση.

Το επιτρεπόμενο όριο των 48 ωρών για τους κρατούμενους είχε ξεπεραστεί. Τα ξημερώματα της 16ης Δεκεμβρίου ο Πινέλλι έπεσε από το παράθυρο του δωματίου όπου διεξαγόταν η ανάκριση, το οποίο βρισκόταν στον τέταρτο όροφο και σκοτώθηκε.

Ο αστυνομικός διευθυντής στη συνέντευξη τύπου που δόθηκε λίγο μετά το θάνατο του Πινέλλι, υποστήριξε ότι ο θάνατος του αναρχικού ήταν αυτοκτονία.

Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι ο Πινέλλι όρμησε στο ανοιχτό παράθυρο, λόγω ζέστης και έπεσε στο κενό. Υποστήριξε ότι πιθανόν προέβη σε αυτήν την ενέργεια επειδή το άλλοθί του, για την 12η Δεκεμβρίου ήταν ψεύτικο. Ο ισχυρισμός του αστυνομικού διευθυντή διαψεύστηκε λίγες μέρες μετά, καθώς αποδείχθηκε ότι το άλλοθι του Πινέλλι ήταν αληθινό.

Την ώρα της “αυτοκτονίας” βρίσκονταν στο μοιραίο δωμάτιο τέσσερις αστυνομικοί και ένας αξιωματικός. Όλοι τους κρίθηκαν αθώοι. Ο αστυνομικός επιθεωρητής Λουίτζι  Καλαμπρέτζι που ανέκρινε τον 41χρονο αναρχικό, θεωρήθηκε υπεύθυνος για τον θάνατό του, αλλά απαλλάχθηκε σύντομα από τις κατηγορίες λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων.

Στις 27 Ιουνίου του 1971 δημοσιεύτηκε σε ιταλικό περιοδικό μια επιστολή, την οποία υπέγραφαν 757 συγγραφείς, καλλιτέχνες, άνθρωποι του κινηματογράφου, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι, στην οποία καταγγέλλονταν ο Καλαμπρέζι και άλλοι αστυνομικοί της Αστυνομικής Διεύθυνσης του Μιλάνου ως υπεύθυνοι για το θάνατο του Πινέλλι.

Το πρωί της 17ης Μαΐου του 1972 ο Λουίτζι Καλαμπρέζι δολοφονήθηκε μπροστά στο σπίτι του στο Μιλάνο.

Ο θάνατος του Τζιουζέπε Πινέλλι αποτελεί τον πυρήνα του θεατρικού έργου “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού”, το οποίο και έγραψε ο Ιταλός νομπελίστας συγγραφέας Ντάριο Φο το 1970.

Μία ακόμα λάθος κατηγορία

Στις 16 Δεκεμβρίου 1969 συνελήφθη ο επίσης αναρχικός Πιέτρο Βαλπρέντα (Pietro Valpreda). Οι αρχές οδηγήθηκαν στον Βαλπρέντα από την κατάθεση του ταξιτζή Κορνέλιο Ρολαντί. Ο Ρολαντί ανέφερε στην Αστυνομία ότι λίγο πριν την έκρηξη στην Αγροτική Τράπεζα βρισκόταν στο ταξί με έναν επιβάτη, ο οποίος μετέφερε μια μεγάλη βαλίτσα από την πλατεία Τσεζάρε Μπεκαρία στην Πιάτσα Φοντάνα. Ο ταξιτζής αναρωτήθηκε καθώς πρόκειται για μια πολύ μικρή απόσταση, μόλις 130 μέτρα με τα πόδια.

Όταν ο επιβάτης κατέβηκε, παρακάλεσε τον Ρολαντί να τον περιμένει. Πήγε στην τράπεζα και λίγα λεπτά αργότερα επέστρεψε χωρίς τη βαλίτσα και επιβιβάστηκε ξανά στο ταξί.

Ο ταξιτζής κατέθεσε στην αστυνομία πως ο επιβάτης, που πιθανόν προκάλεσε την έκρηξη, ήταν ο Πιέτρο Βαλπρέντα.

Ωστόσο, ήταν μια ακόμα λάθος σύλληψη, καθώς ο Βαλπρέντα αποδείχθηκε αθώος, αν και ο επιβάτης που περιέγραψε ο ταξιτζής λέγεται ότι του έμοιαζε πολύ.

Παρ’ όλα αυτά, μέχρι να αποδειχθεί η αθωότητά του, ο Βαλπρέντα κρατήθηκε για έναν χρόνο στη φυλακή.

Τα “μολυβένια χρόνια” και η δικαίωση που δεν ήρθε ποτέ

Ο βομβαρδισμός στην Πιάτσα Φοντάνα σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας περιόδου στην ιστορία της χώρας, η οποία συχνά αναφέρεται συχνά ως “μολυβένια χρόνια” και διήρκεσε από το 1969 μέχρι το 1974.

Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων έγιναν μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις, οργανωμένες άλλοτε από τις “Ερυθρές Ταξιαρχίες” με συμβολικό κυρίως χαρακτήρα και άλλοτε από φασιστικές παραστρατιωτικές ομάδες με στόχο να γλιτώσουν τη χώρα από τον κομμουνιστικό κίνδυνο.

Άλλωστε εκείνη την περίοδο στην Ιταλία άνθιζε ένα νέο εργατικό και φοιτητικό κίνημα, που διεκδικούσε περισσότερες ελευθερίες και βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Οι πολυήμερες απεργίες μέχρι και στις μεγάλες ιταλικές αυτοκινητοβιομηχανίες κατάφεραν να κερδίσουν σημαντικές νίκες και να απειλήσουν την εξουσία. Η σύνδεση των απεργών με το φοιτητικό κίνημα που έκανε αντίστοιχες κινητοποιήσεις δημιουργούσε ένα εκρηκτικό κλίμα στη χώρα.

Αρκετοί περιγράφουν τα “μολυβένια χρόνια” ως έναν ήπιο ιταλικό εμφύλιο πόλεμο.

Η πολύνεκρη έκρηξη στη Μπολόνια

Το 1974 οι επιθέσεις φάνηκε ότι σταμάτησαν. Όμως έξι χρόνια αργότερα, το 1980, σημειώθηκε η πιο αιματηρή τρομοκρατική επίθεση, όταν μια βαλίτσα με πάνω από 18 κιλά εκρηκτικά εκτοξεύτηκε σε σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολόνια. Πάνω από 200 άνθρωποι τραυματίστηκαν, ενώ 85 έπεσαν νεκροί.

Την ίδια χρονιά είχε δικαστέι ο Πιέτρο Βαλπρέντα μαζί με δυο ακροδεξιούς και πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών. Όλοι αθωώθηκαν το 1985 μετά από πολλές δίκες. Το 1999 άνοιξε ξανά ο φάκελος της υπόθεσης, όταν ένας δικαστής του Μιλάνου ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τους πραγματικούς βομβιστές της Πιάτσα Φοντάνα.

Οι Ντέλφο Ζόρζι, Κάρλο Μαρία Μαγκί και Κάρλο Ρονγκόνι, μέλη φασιστικών οργανώσεων της Ιταλίας καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Τον Μάρτιο του 2004 η απόφαση ανετράπη κατόπιν έφεσης.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: H σφαγή που προκάλεσαν οι νεοφασίστες στην Ιταλία το 1980. Η πολύνεκρη βομβιστική επίθεση που άφησε 86 διαμελισμένα πτώματα και 200 τραυματίες. Πώς σώθηκαν οι Έλληνες